Dosjet, kodoshët dhe qyqarët

Kur përmenden shërbimet sekrete te çdo shqiptarë shkaktohet rrëqethje dhe neveri. Pa dyshim se kjo vjen nga përvoja e hidhur që ne si kolektivitet kemi me këto organe, e gjithashtu edhe nga përvojat personale që janë përcjellë nga personat që në mënyrë të drejtpërdrejtë kanë qenë të goditur nga këto struktura.
Dekada me radhë në këto organe janë gatuar e qëndisur dosje dhe komplote për njerëz që nuk iu kanë shkuar për qejfi këtyre strukturave dhe organeve tjera shtetërore. Kryesisht bëhet fjalë për tmerret e përjetuara në kohën e SFRJ-së dhe në Maqedoni që nga 1991-shi e këndej. Edhe në Maqedoninë e pavarësuar, vazhduan të ndjehen po të njëjtat emocione në raport me këto struktura. Shërbimet e Maqedonisë u trashëguan nga veteranë të shërbimeve jugosllave. Fundërrina si njerëz dhe ajkë për nga niveli i antishqiptarisë.
Gati se dy dekada nga pavarësia e RM-së shqiptarët në këto institucione kanë pasur pozita inferiore. Kanë qenë të privilegjuar vetëm në raste kur bëhej fjalë për montimin dhe qëndisjen e dosjeve të ndonjë shqiptari (herë të diktuar nga shefat e tyre sllavë, e herë nga inati dhe xhelozia për ndonjë kolegë, fqinj, e dushman, apo për përkthimin e ndonjë bisede të përgjuar, ndonjë dokumenti (edhe ato jo të ndonjë vlere të madhe, sepse për dokumente të tilla, sigurisht kanë pasur maqedonas që zotërojnë gjuhën shqipe) apo diçka tjetër të ngjashme. Mjerim, apo???
Sot pas gati njëzet vite demokraci, bashkësia ndërkombëtare me ngulm kërkon që këto shërbime të demokratizohen, por edhe të ketë përfaqësim adekuat të shqiptarëve në pozitat udhëheqëse të këtyre shërbimeve. Mirëpo edhe po të bëhej një gjë e tillë, prapë se prapë duhet të kalojë kohë e gjatë që nga mentaliteti jonë të hiqet frika dhe të krijohet besimi në këto institucione.
* * *
Dallga e nisur e demokracisë dhe pluralizmit i kaploi edhe shqiptarët e Maqedonisë. Niveli i ulët i vetëdijes demokratike dhe pluraliste ishte si në çdo shtet ish socialist. Dolën edhe partitë politike shqiptare që u kuptuan shumë seriozisht, duke bërë që njerëzit edhe të hasmohen mes veti vetëm se ishin anëtarë, aktivistë, apo simpatizantë të partisë tjetër. Me kalimin e kohës kjo dukuri filloi të sensibilizohet dhe të vijë deri në pozitë që shqiptarët të lodhën nga partitë dhe “demokracia”. Ajo që vlen të shënohet me të zezë në këtë periudhë pluraliste tek shqiptarët e Maqedonisë janë etiketat e spiunëve që kush ngrihej më herët emërtonte si kodosh, si spiunë, si udbashë e kushedi çka tjetër, oponentin e tij politik. Secili njeri që nuk ishte i partisë së caktuar shpallej spiunë, kodosh dhe tradhtarë i kombit. Gjë që krijoi ndjenjën te popullata se udhëhiqemi nga kodoshë, spiunë, tradhtarë e kështu me radhë. Gjë që askush nuk e dëshiron. Kjo solli në humbjen e besimit të popullatës në lidershipin dhe realisht edhe në zbehjen e ndjenjave patriotike dhe identitare tek shqiptarët që shekuj me radhë na kanë shoqëruar dhe identifikuar si të tillë. Këtu dua ta theksoj se fenomeni i besës dhe besnikërisë si shenjë identifikuese tek shqiptarët u shua. Sot vështirë është ta bindësh ndokënd se shqiptari është besnik.
Për të qenë edhe më rëndë, e gjithë kjo bëhej për qëllime të ngushta të politikës ditore. Fatkeqësisht, pa mos pasur as pikë të ndërgjegjes dhe vetëdijes njerëzore, se etiketimi me spiun dhe tradhtar dënohet rënd sipas të gjitha normave, si atyre morale, kombëtare, fetare, kanunore dhe pozitive. Ajo që është edhe më e keqe është se shkatërron jetën (bile edhe familjen) dhe karrierën e një njeriu që as edhe lidhje më të vogël me shërbime të tilla nuk ka pasur. Për gjithë ata që shumë mirë dihen në shoqërinë tonë, le t’i brejë ndërgjegjja (nëse diçka e tillë ka mbetur në ta), por edhe fakti se për shpifjet dhe dëmet që i kanë shkaktuar shoqërisë shqiptare në Maqedoni, do të japin llogari para Gjykatësi absolut në Ditën e Llogarisë, por edhe herët a vonë (edhe pse disa më veç i ka kapluar ky dënim) të marrin dënimin e popullit dhe të poshtërohen edhe në këtë botë për fëlliqësirat që i kanë bërë.
* * *
Ajo që të bën të qesh në gjithë këtë situatë është një aktualitet që ditëve të fundit ishte top temën mediat e Maqedonisë. Një “intelektualit” shqiptar dikush në oborr ia paska lënë disa dosje me shkallë të sigurisë së lartë dhe ai i shtyrë nga ndjenja “qytetare” i dorëzon ato dosje dhe informata në organet kompetente për lustrim. Se nuk është ashtu as fëmija i djepit nuk beson, mirëpo, dikush shumë mirë ia ka treguar mënyrën se si humben gjurmët e burimit të informatës. Tani edhe lind pyetja, pse bash atij personi “dikush ia la në oborr”, apo kush ishte ai “dashamirë” që nuk dyshoi në “lojalitetin dhe qytetarinë e tij” dhe e zgjodhi mu atë person t’ia lë në oborr gjithë ato dosje? Me siguri ndonjë prej atyre shqiptarëve që u përmendën në pjesën e parë të këtij shkrimi, ata që qëndisin dosje dhe ata që për pikë të qejfit, apo të inatit, kohën e lirë e kalojnë duke krijuar, mbushur apo luajtur me dosjet e shqiptarëve. Nga kjo që po ndodh në këtë aspekt, me zor mundohem ta bindi veten se ky është veç një rast i izoluar dhe se po të ishte ndonjë shqiptarë tjetër nuk do të vepronte si zotëria në fjalë.

Loja me numra

Historia e numrave është e lashtë sa edhe vet historia e njerëzimit. Llogaritjet dhe matjet e shumta qofshin ato të sotme apo më të lashta janë bërë me ndihmën e numrave. Në të njëjtën kohë edhe manipulimet dhe mashtrimet bëhen me numra. Numrat janë bërë mjete vlerësuese për gjërat.
Edhe në shtetin tonë të dashur dhe pa emër numri është masë e çdo gjëje. Aspak dhe askush nuk do t’i tejkalojë përqindjet e caktuara dhe numrat e caktuar. Në çdo sferë dhe pore të jetës gjithkujt i intereson vetëm numri pa marrë parasysh faktin se, a është i mirë, apo i keq. Në një deklaratë të tij kryeministrit thotë se asgjë dhe askush nuk do të mund të bëjë diçka më tepër sesa ajo që është e paraparë më marrëveshjen e Ohrit. Sikur të ishte kështu nuk do të ishte edhe aq keq puna. Mirëpo theksin dua ta vë në atë se, këtij zotëriu, aspak nuk i intereson avancimi i shtetit, avancimi i lirive dhe të drejtave të njeriut, apo të mirat e një pjese të konsiderueshme të qytetarëve e kështu me radhë. Ky person, qëllimin e vet esencial e ka në shkeljen e një kategorie të caktuar të qytetarëve dhe ngritjen e një kategorie tjetër në interes të fatin të grupit të parë. Për arritjen e këtij qëllimi nuk zgjedhë mjete dhe mënyra, as nuk shikon çmime, pra zhvillon politikë të pastër makiaveliste.
Derisa fqinjët tanë që ishin shumë më larg nesh, si në aspektin politik ashtu edhe në atë ekonomik e social, sot me hapa të shpejtë dhe të sigurt po marshojnë përpara, duke na tejkaluar me shpejtësi të madhe. Krejt kjo është si rezultat i caktimit të prioriteteve të veta shtetërore. Nëse bartësit e politikës maqedonase, vazhdimisht trumbetojnë se prioritete strategjike kanë anëtarësimin në BE dhe NATO, kjo është vetëm një mbulesë e asaj që në të vërtetë e kanë parësore, shkeljen e shqiptarëve, diskriminimin e shqiptarëve, ngadalësimin e implementimit të të drejtave dhe lirive me garanci ndërkombëtare, ikja nga përgjegjësia dhe bërja e planeve dhe llogarive në favor të këtyre prioriteteve.
Kohëve të fundit shumë aktuale dhe e një rëndësie esenciale është regjistrimi i popullsisë që parashihet të mbahet vitin e ardhshëm. Në vitin 2002 gjatë regjistrimit të popullsisë, me mjaft mjeshtri u paraqitën disa numra si masë psikologjike (parapërgatitore) për përgatitjen e popullatës shqiptare që të pajtohet me një përqindje të caktuar. Fillimisht nëpër media, u paraqitën disa numra shumë më të vogël sesa rezultatet zyrtare (nën 20%), që më vonë të dalin ato zyrtare me të cilët shqiptarët do të ishin të lumtur se dolëm mbi 20%.
Vitin e kaluar, pas zgjedhjeve të mbajtura, disa institucione ndërkombëtare paralajmëruan për faktin e 200 mijë votave fiktive maqedonase. Gjë që vazhdimisht më sillet nëpër mend dhe më vret. Kjo ishte vetëm një konfirmim i deklaratave dhe dëshmive të njohësve të mirë të numrave dhe politikës së fëlliqur sllave se “maqedonasit kanë diku mbi 200 mijë vota fiktive që vazhdimisht i ndajnë VMRO-ja dhe LSDM-ja, kjo është në nivelin e sekretit kombëtarë maqedonas. Për këtë nuk flitet kurrë”. Këto gati se 10 vite më parë i para dëgjuar nga një ish bartës i funksionit politik shqiptarë.
Dyshimi është i madh në rezultatet dhe paraqitjen reale të numrave në Maqedoni. Deri sa, ata që bëjnë përllogaritjet përfundimtare të rezultateve janë gati se të gjithë maqedonas, dihet se çka pritet. Në këtë rast, po përmendim rastin kur politika e dhunshme e Stalinit kishte arritur kulmin. Këshilltarët e tij paralajmëruan se pakënaqësia e popullatës është e madhe dhe se rrezikojmë t’i humbim zgjedhjet. Këtë fakt Stalini me buzëqeshje ua ktheu duke i pzetur, kush i organizon zgjedhjet? Ata i thanë: ne! Kush i numëron votat? I pyeti përsëri Stalini. Ata prapë i thanë, ne. Atëherë nuk kemi pse të bëhemi merak.
Kur e kemi parasysh disponimin e politikës dhe popullatës maqedonase ndaj shqiptarëve është shumë afër mendsh që mos t’u besojmë rezultateve që ata i numërojnë dhe i prezantojnë. Koha deri në fillim të regjistrimit po afrohet, gjithashtu është e mjaftueshme që në institucionin kompetent të bëhen ndryshime që shqiptarët të marrin pozita dhe poste ashtu siç e kërkon nevoja, sepse askush nuk mund të na shesë pallavra se nuk disponojmë me kuadro për një punë të tillë. Shqiptarët që punojnë në këtë institucion kanë krijuar përvojën e mjaftueshme për kryerjen e punëve për të cilën janë dërguar aty. Shpresojmë dhe lutemi që të bie edhe barriera dhe njëri nga bastionet e fundit të shovinizmit maqedonas të quajtur Enti shtetëror për statistikë, se prej kuzhinës së tyre edhe bakllava na është ithtuar.

(Ky shkrim është botuar në gazetën KOHA të datës 22.09.2010)

Elegji për zonjën Alma

Dikur ishte shumë problematike çështja e shkollimit të femrës. Edukata patriarkale që mbretëronte në familjet shqiptare nuk e shihte të udhës që femra të shkollohet. Nuk është vendi, koha dhe tema që të hyhet në shkaqet pse ka qenë ashtu. Po e cekim vetëm faktin se ka qenë veprim jo i drejtë dhe shumë i dëmshëm. Disa koka gjeniale kanë thënë se femra është gjysma e shoqërisë. Edhe ashtu është, se pa shkollimin e femrës nuk mund të kemi një zhvillim cilësorë të shoqërisë.
U deshtë kohë që të bindet mendja shqiptare se femra duhet të shkollohet. U deshën sakrifica dhe munde. Sot, lum e shyqyr problemet e tilla janë e kaluar. Lum e shyqyr që janë pjekur kushtet që femra shqiptare të shkollohet edhe atë në gjuhën e vetë amtare, në kushte që mundësojnë zhvillimin normal dhe cilësorë të saj.
Kur të gjitha kushtet janë plotësuar për shkollim, dikush na nxjerr probleme të reja. Probleme këto që pamundësojnë vijimin e mësimit të rregullt të vajzave shqiptare. Deri sa dje ishte problematik patriarkalizmi, sot pengesë e radhës po na del diçka tjetër. Vendimet, rregulloret dhe dispozitat e ndryshme të të zgjedhurve tanë. Të njëjtat përkrahen dhe arsyetohen nga persona publik, edhe atë nga femra të kategorive të ndryshme. I tillë ishte edhe një shkrim i gazetares Alma Lama.
A ja vlen t’i dilet në krah pengesave që janë kundër arsimimit të femrës shqiptare, e nderuara zonja Alma? Në këtë rast po të drejtohem si femër, si motër, si nënë (e tashme apo e ardhshme). A e ke analizuar këtë fakt para se ta shkruash tekstin?
Shkrimet e tilla që mbështesin vendimet e shpejtuara dhe jo mirë të analizuara të institucioneve lokale, janë gjithashtu pamaturi që ndjell ksenofobi dhe nxit pakënaqësi në një pjesë të madhe të shoqërisë.
Autorja e nderuar, dëshiron të thirren në drejtat e njeriut, por të drejtat e njeriun nuk konceptohen ashtu siç duam ne, apo siç na konvenon t’i qasemi këtij fenomeni. Qasjet e saja janë të njëanshme, të bazuara në paragjykime dhe vërehet mungesë e njohurive elementare. Nuk e mohoj faktin se në të kaluarën ka pasur raste kur gruaja ka qenë e detyruar të mbajë shaminë si rezultat i rrethanave të ndryshme. Por, për ditët e sodit ajo kohë është e kaluar. Ne sot, aspak nuk po flasim për persona të imagjinuar nëpër kokat tona si personazhi i Almës në shkrimin e saj. Po flasim për një kategori tjetër të femrave të reja, inteligjente dhe të etura për njohuri dhe dituri të reja.
Ajo që duhet pasur parasysh në rend të parë është fakti se kjo lojë me zjarr, që e iniciuan disa kuvendarë lokal të Prishtinës, pa mos dashur të hy në mendimet e tyre se pse kanë sjellë një vendim, mund të sjell në ngjalljen dhe rritjen e faktorëve ekstrem në shoqërinë shqiptare, por edhe në faktin se shtresa që më së shumti do të pësojë do të jenë vajzat e reja shqiptare. Ato që duan të shkollohen.
Gjë tjetër që kur përmendet ndalimi i shamisë për femrat nëpër shkolla, më përkujton edhe kohën pas Luftës së Dytë Botërore. Regjimi i atëhershëm komunist në njërin nga planet e tyre famëkeqe për shpërnguljen e shqiptarëve nga trojet etnike, përdorën çështjen e mbulesës së femrës. Këndej, kinse kërkonin që femra shqiptare të arsimohet, e në anën tjetër, me ngulm insistonin që ajo shkollimin ta ndjek e “zbuluar” (pa shami). Si rezultat i kësaj, shumë familje shqiptare u shpërngulën në Turqi e gjetiu, për të mos u kthyer më kurrë. Për ta shamia ishte çështje nderi, morali dhe identiteti. Sikur që është edhe për shumë familje të sotme shqiptare, por edhe për shumë motra tona shqiptare.

Pastaj, po të futemi dhe ta analizojmë çështjen e mbulesës edhe nga këndvështrimi fetar, mbulesa nuk është një simbol sikur që është kryqi, apo ndonjë simbol tjetër që mbahet nga ata që i përkasin feve tjera. Mbulesa është një obligim fetar për të gjithë femrat myslimane (në fenë islame femrës i obligohet mbulesa me hyrjen e saj në pubertet). Kjo gjë njëherë e përgjithmonë duhet sqaruar. Të bëhet dallim midis simbolit dhe obligimit.
Andaj, shpresojmë që institucionet kosovare sa më parë të abrogojnë këtë vendim dhe të vendosin në të mirë të qytetareve të tyre. Mos të bëhen pengesë e arsimimit dhe zhvillimit të shoqërisë, e në veçanti femrës shqiptare. Gjithashtu, kërkojmë nga Ministria e Arsimit të Kosovës, që të sjell një rregullore që do të sanksionojë të gjithë ata drejtorë të shkollave që ju bëjnë pengesë nxënëseve në ndjekjen e procesit edukativo arsimor. Në të kundërtën do të ballafaqohemi me ngecje në zhvillimin intelektual dhe arsimor të femrës shqiptare, do të ballafaqohemi me pakënaqësi të popullatës, si dhe cenim të drejtave dhe lirive elementare njerëzore. Në të njëjtën kohë do të kontribuojmë që shumë femra të reja ta ndërpresin shkollimin e tyre, si rezultat i qëndrimeve autoritare të drejtorëve në fjalë. Shpresojmë që një rregullore e tillë shumë shpejt do sillet, gjë që do t’ua hapte rrugën disa vajzave të reja që sot qëndrojnë në shtëpi në vend që të jenë të ulura nëpër bankat e shkollës.
Pastaj, çka i pengon mbulesa procesit edukativo arsimor, pash Zotin???

A duhet të ekzistojë koordinim mbarëshqiptar

Në Ballkanin e trazuar, mjafton një incident i vetëm dhe sado i vogël për të plasur një sherr i madh. Para së gjithash kjo vjen si pasojë e mos zgjidhjes së çështjeve kombëtare në këtë pjesë të Evropës. Përveç kësaj, jemi në dijeni për pretendimet territoriale të disa shteteve ndaj fqinjëve të tyre, qofshin këto publikisht, apo fshehurazi. Se sa është e volitshme situata në Ballkan, mjafton vetëm të përcjellim procesin e integrimeve, si në NATO ashtu edhe në BE. Greqia i bën problem Maqedonisë e Turqisë, Sllovenia - Kroacisë, nesër mund të vijë, Serbia - Kosovës apo anasjelltas. Këto raste janë vetëm një dëshmi e situatës reale që mbizotëron në Ballkan.
Ajo që më së shumti na intereson është pozita jonë si shqiptarë, e normalisht pastaj edhe paqja dhe siguria në Ballkan e më gjerë. Falë Zotit, prej ardhjes së demokracisë në këto troje, kemi një avancim të dukshëm të çështjes sonë kombëtare. Dalja e Shqipërisë nga terri komunist, prishja e krijesës së quajtur Jugosllavi, avancimi i pozitës së shqiptarëve në Maqedoni, pavarësimi i Kosovës, anëtarësimi i Shqipërisë në NATO e kështu me radhë, janë këto rezultate që nuk duhet mohuar aktorëve dhe arkitektëve të çështjes shqiptare. Mirëpo, askush nuk duhet të na gënjejë se me pavarësinë e Kosovës dhe me të arriturat tjera, çështja shqiptare është mbyllur. Kemi edhe shumë çështje të nxehta që dita ditës po dalin në shesh.
Javëve që shkuan, pati disa tronditje reale në Maqedoni. Nuk do të ndalemi për të shtuar asgjë, sepse gjithçka u pa dhe u tha. Ajo që më së shumti më ka habitur ka qenë reagimi i faktorit shqiptarë nga jashtë kufijve të Maqedonisë (në Shqipëri dhe Kosovë). Deri sa ne shqiptarët e Maqedonisë, vazhdimisht sytë i kemi të kthyer kah këto dy shtete tona, në reagimet zyrtare dhe gjysmëzyrtare, më së shumti u përmend ruajtja e interesave të shteti të Maqedonisë sesa interesat e shqiptarëve që jetojnë në këtë shtet. Kjo po duket sikur Berisha më shumë të brengoset për Maqedoninë sesa vet Gruevski. Kjo ishte një nga vërejtjet e mia në lidhje me situatën e para disa ditëve.
Problem real, të cilën edhe para disa kohëve e pata potencuar në një shkrim është mungesa e koordinimit shqiptarë brenda në Maqedoni. Pas prishjes së këshillit koordinativ, që u themelua me mbarimin e luftës së 2001-shit, jemi dëshmitarë të ekzistimit të një nevoje të madhe për një koordinim të mirëfilltë brenda faktorit shqiptarë në Maqedoni. Po të bëhej fjalë për një koordinim për çështje dytësore apo diçka të ngjashme, do ua bënim hallall, por nga situata faktike shihet se mungon koordinimi për çështjet jetike. Mungesa e një koordinimi të tillë, e bie në pozitë popullatën shqiptare që mos të dijë se çka dëshiron dhe çka synon. Njëra forcë tërheq litarin këndej e tjetra andej. Ose një hap para e një apo dy hapa mbrapa. Si rezultat i kësaj neve na paraqiten 2001-tat, 2006-tat e.....
Për ta përshëndetur është edhe iniciativa, apo thirrja për koordinim mbarë shqiptarë. Ekzistimi i një trupi të tillë, duhej të ekzistonte prej shumë kohësh. Edhe pse jemi të vetëdijshëm për ekzistimin e diçka të ngjashme në forma dhe koordinime jozyrtare, ku janë gatuar e diskutuar çështjet kombëtare, mendoj se edhe kurorëzimi zyrtar i një trupi të tillë nuk do të ishte përzierje në çështjet e brendshme të shteteve fqinje, apo diçka të ngjashme. Një vërejtje të madhe për kundërshtarët e një iniciative të tillë. Fatkeqësisht, nuk po shohin më larg se interesat partiake, duke shfrytëzuar çdo moment dhe mundësi për ngritjen e rejtingut partiak, apo duke prezantuar justifikime banale, që nuk kanë asnjë bazë.
Një trup i tillë normalisht, nuk do të përbëhej vetëm nga përfaqësuesit e pozitës, por nga të gjithë faktorët relevant që veprojnë në mbarë trojet shqiptare. Gjithashtu do të ndihmonte në avancimin dhe mbarëvajtjen e agjendës kombëtare. Dobi tjetër do të ishte koordinimi dhe tërheqja e veshit, aventurierëve që për interesa të ngushta kthejnë prapa proceset e fituara me gjak. A është kjo që po i frikon udhëheqësit e partive politike në Maqedoni, apo sindromi “nëse ti e prezanton një ide, për inati unë jam kundërt”, mbetet të shihet.

(Ky shkrim eshte botuar ne gazeten Koha te dates 20 maj 2010)

Të uritur përballë (pa)drejtësisë

Greva e urisë është një nga metodat më të dhimbshme nëpërmjet së cilës një individ apo një grup i caktuar shprehë revoltën e vet, për ndonjë çështje apo për ndonjë gjë të caktuar. Historia njeh shumë raste të tilla, ku popuj dhe grupe të ndryshëm kanë aplikuar këtë metodë për tërheqjen e vëmendjes së pushtetit, opinionit publik, faktorit ndërkombëtarë e kështu me radhë, në lidhje me pakënaqësinë për ndonjë vendin, veprim, heshtje, apo ndonjë akt tjetër. Edhe historia jonë si shqiptarë në këto troje njeh raste të tilla. Bile, bile, kur përmendet greva gjëja e parë që më bie ndërmend është rezistenca e vëllezërve tanë në Kosovë në kohën e represalieve të papara serbe. Më kujtohet rezistenca e paparë e minatorëve, arsimtarëve, nxënësve punëtorëve etj. Kjo kishte një jehonë shumë pozitive për procesin në të cilin ishte përcaktuar të ec popullata e Kosovës. Ishte një tullë shumë e fortë dhe e madhe në “murin” e pavarësisë.
Nëpërmjet këtij shkrimi dëshiroj që unë si shkrues i këtyre rreshtave, gazeta që e boton dhe ju si lexues, të gjithë të kontribuojmë e të solidarizohemi me ata vëllezër tanë nga i njëjti gjak, gjuhë, komb e fe. Me ata që, kur ne sot i mbushim barqet tona me ushqime të llojllojshme, ata në qelitë e burgjeve me grevë urie shprehin revoltën kundër padrejtësisë që u bëhet. Zaten, këtë e kanë mjetin e fundit, që mund ta aplikojnë prapa grilave të burgut. Vëllezërit tanë, zgjodhën këtë rrugëtim të rëndë, për t’i treguar popullatës dhe udhëheqësisë së këtij shteti se dikush është duke vuajtur pa faj, dikush është bërë viktimë e lojërave të fëlliqura të një politike të papjekur dhe mediokre, dikush është bërë lodër e marketingjeve politike para dhe pas zgjedhore, dikush vuan nga drejtësia e “killavt”, dikush vuan si rezultat se dikush tjetër është qyqe dhe shikon ta ruan veç prapanicën e vet. Pra, dikush po vuan me të vërtetë.....
Ata po vuajnë, se edhe të gjithë ne, nuk jemi si duhet. Ata po vuajnë jo vetëm se politika dhe institucionet nuk dëshirojnë të kenë ndjenjë për drejtësi, por ata po vuajnë se edhe ne si qytetarë jemi bërë njëjtë, sikur institucionet, të “killavt”. Kam një bindje se ne si shoqëri kemi mungesë të vetëdijes kolektive. Këtë po e them pa përjashtuar as veten si pjesë e kësaj shoqërie.
Nuk e di deri kur do të zgjasë kështu? Ku mbeti “burrëria” jonë? Ku mbeti solidarizimi që me shekuj jemi krenuar se e kemi? A po e provojmë që ditën e nesërme ta bojkotojmë ushqimin tonë, e ta shohim sa e vështirë qenka një rrugë e tillë? Si do të ndiheshim kur baballarët tanë t’i kishim nëpër burgje, të sëmurë dhe të molisur? Si do të ndiheshim, kur fëmijët tanë, mos t’i kishim pranë? Realisht, si do të ndiheshim, po të ishim në një rast të tillë, qoftë brenda apo jashtë burgut?
Janë këto veç disa përkujtime që dua t’ia bëj vetes dhe gjithë juve, se gjërat po nuk i përjetuam në lëkurën tonë, vështirë është tua dish të tjerëve.
Për pushtetin, nuk kemi çka të flasim. Është folur e përfolur. Gjithçka që thuhet më është bërë bajate. Gjitha atributet e këqija që do t’ua ngjisim u përshtaten për mrekulli. Ajo që ka mbetur akoma pa e dhënë kontributin e vet është shoqëria civile. Besoni se, nëse vërtetë e ngrit zërin do të ketë jehonë të paparë. Për këtë, duhet të kemi vetëm vendosmëri dhe durim. Vetëm duhet të vendosim që ta arsyetojmë emrin që e bartim. Vetëm duhet të sakrifikojmë pak dhe ju garantoj se qëllimi do të arrihet. Kuptojeni këtë shkrim si të doni, vetëm se u kisha lutur që të kuptohet edhe si thirrje për sektorin civil që t’i jap hakun fushës së vet të veprimit. Për momentin sektori civil duhet të jetë arma më e fortë e veprimit. Duhet që shoqatat civile, lëvizjet qytetare, organizatat e ndryshme, të dalin prej petkut politik, së paku kësaj here, por edhe prej faqeve të internetit, të bëhen një zë i përbashkët, e t’i mbushim plot e përplot rrugët e Shkupit. Të mblidhmi të gjithë para Gjyqit Suprem edhe aty, së bashku me familjarët e viktimave të “Rastit të Sopotit” t’i vendosim tendat e të përgatitemi të qëndrojmë deri në sjelljen e vendimit pozitiv për lirimin e të burgosurve të pafajshëm dhe gjetjen e fajtorit të vërtetë.
Si individ, përshëndes zërat e disa subjekteve që paralajmëruan ngritjen e një iniciative të tillë. Lus Zotin të ketë jehonë dhe sa më parë iniciativa e tillë të dalë në veprim konkret. Kisha lutur që kësaj radhe të heqim dorë nga bajraktarizmi dhe afirmimi personal. T’u bëhet ftesë të gjitha subjekteve civile. Të formohet një grup koordinues dhe punët të menaxhohet me gjakftohtësi dhe maturi. Mos të bëjmë sikur për shumë punë tjera deri tash. Një protestë sado e madhe të jetë dhe puna të mbarojë me kaq. Të bëhet një front i përbashkët qytetar, për t’i thënë një NDAL të madhe të gjitha vendimeve ksenofobe dhe antinjerëzore që i bën “drejtësia” maqedonase e zhytur deri në fyt në fëlliqësinë politike.

(Ky shkrim u botua në Gazetën Koha të datës 22 prill 2010)

A ka opozitë në këtë vend?

Republika e Maqedonisë u pavarësua nga RSF e Jugosllavisë në vitin 1991. Për herë të parë në histori, populli me origjinë sllave, që mori emrin nga krahina antike e Maqedonisë, fi toi shtetin e vet. Për këtë, falënderim I veçantë i takon ish liderit socialist të RSFJ-së Titos, pasi se Maqedonia e Vardarit, që pas Luftërave Ballkanike i takoi Serbisë, arriti të marrë statusin e Republikës në kuadër të Federatës Jugosllave në vitin 1945, që me shpërbërjen e Jugosllavisë, populli maqedonas nëpërmjet referendumit, shprehu vullnetin e tij për shtet të pavarur dhe sovran. Procesin e mëvetësimit kryesisht e udhëhoqën liderët ishkomunistë të “kthyer” në socialdemokratë, me në krye kryetarin e parë të Maqedonisë së pavarur Kiro Gligorovin, që në sistemin shumëpartiak garonin nëpërmjet Lidhjes Socialdemokrate të Maqedonisë (LSDM-së). Edhe përkundër faktit, se kjo parti i ka humbur gati të gjitha zgjedhjet direkte me partinë nacionaliste maqedonase VMRO–DPMNE (Organizata e brendshme Revolucionare Maqedonase – Partia Demokratike për Bashkimin Kombëtar Maqedonas), mirëpo nëpërmjet koalicioneve të gjëra me partitë më të vogla majtiste dhe të qendrës, kjo parti, ka arritur që në proceset vendimtare të ecjes së Maqedonisë, të jetë bartës i proceseve.

Situata politike në bllokun maqedonas

Me Maqedoninë, gati se dy mandate po udhëheqin nacionalistët e djathtë. Fillimisht si bashkëpjesëmarrës në qeveri e kishin Partinë Demokratike Shqiptare, e më pas edhe Bashkimin Demokratik për Integrim. VMRO-DPMNE-ja, besimin e popullatës maqedonase e fi toi duke ofruar një platformë ekonomike të titulluar si “Rilindja në 100 hapa”. Për ta ngritur rejtingun dhe besimin e vet te popullata, padyshim se ishte edhe zhargitja dhe ngadalësimi i implementimit të Marrëveshjes së Ohrit, por edhe tentimet e pandërprera për anashkalimin e saj. Kjo shumë qartë u pa me marrjen në pushtet Partinë Demokratike Shqiptare të Menduh Thaçit, pas zgjedhjeve të vitit 2006 edhe pse kjo parti nuk i kishte fi tuar zgjedhjet në bllokun shqiptar. Pas reagimeve të ashpra të faktorit shqiptar, por edhe atij ndërkombëtar, erdhi deri te zgjedhjet e parakohshme, ku VMRO-DPMNE-ja e udhëhequr nga Nikolla Gruevski, arriti jo vetëm të fitojë, por edhe ta rrisë pushtetin e vet, duke siguruar shumicën e nevojshme për formimin e qeverisë edhe pa ndonjë parti shqiptare. Por, duke u nisur nga rregulli i pashkruar, se në qeveri duhet të ketë edhe një parti shqiptare, kësaj radhe, Gruevski u detyrua, që si partner koalicioni ta marrë BDI-në e Ali Ahmetit.

A ka shpresë për bllokun opozitar në Maqedoni

Opozita maqedonase sot është e tkurrur më shumë se çdo here tjetër. Tentativat e liderit të LSDM-së, për formimin e një blloku të vetëm opozitar, hasi në mospajtim me partnerin strategjik të kësaj partie, Partinë Liberal Demokrate të drejtuar nga Jovan Manasievski. Sipas këtij të fundit, opsioni i të pozicionuarit të gjithë nën ombrellën e Cërvenkovskit, është i dëmshëm sepse me këtë hap, do t’i jepet rasti Gruevskit të gjithë t’i sulmojë njëherazi. Përveç kësaj, një numër i madh i partive që më parë ishin të afërta me bllokun e majtë, veçse kanë krijuar marrëdhënie të ngushta me kryeministrin aktual. Fakt tjetër janë edhe partitë e grupeve tjera etnike në Maqedoni, si romët, turqit, boshnjakët dhe serbët, të cilët, të gjithë veçmas po i jetojnë privilegjet e të qenit në qeveri. Kështu që disa mijëra vota të sigurta që blloku opozitar i kishte paramenduar t’i marrë nga këto bashkësi, ato vështirë se do t’i ketë. Për momentin, blloku opozitar maqedonas, shpresën më të madhe për kthimin në pushtet e ka tek partitë shqiptare, që gjithnjë e më shumë po dëshprohen nga politika që po udhëheq kryeministri aktual. Partitë shqiptare, mund të llogariten si kontribuuesit më të mëdhenj për rënien e rejtingut të partisë kryesore opozitare maqedonase, duke ia hedhur fajin për gjithë fatkeqësitë që u kishin ndodhur shqiptarëve prej mëvetësimit të Maqedonisë. Në të shumtën e rasteve, drejtimi i akuzave kah krerët e LSDM-së, ishin më tepër për interesa partiake, sesa kombëtare. Qëllimi i disa nga partive shqiptare që vepronin kështu, ishte që të afrohen më tepër me liderët nacionalistë si Lubço Georgievski dhe më vonë Nikolla Gruevski, me qëllim të bashkëqeverisjes me ta. Kjo në njëfarë mënyre ndikoi në dobësimin e opozitës së sotme dhe arritjen e pushtetit gati se absolut të forcave të djathta nacionaliste. Tentativa për afrimin e shqiptarëve, ka bërë që kohëve të fundit disa nga udhëheqësit e vjetër të shtetit, të po kësaj partie, që karrierën e tyre politike e ndërtuan duke keqtrajtuar shqiptarë, sidomos në rastet e Bit Pazarit, Ladorishtës, Gostivarit, Universitetit të Tetovës e kështu me radhë, sot janë kthyer në shqiptarofilët më të mëdhenj, duke kërkuar të drejta për shqiptarët, në disa raste edhe më shumë se vet partitë shqiptare. Aspak nuk na habit kjo retorikë e tyre. Këta të fundit, që në të shumtën e rasteve janë nga qarqet akademike, por edhe funksionarë të mëparshëm, akoma nuk i kanë pastruar duart e tyre nga “gjaku” shqiptar, e sot kërkojnë jetësimin e tërësishëm të Marrëveshjes së Ohrit. Ajo që i bën të deklarohen në këtë mënyrë padyshim se është vizioni i tyre për shtetin, duke i kuptuar shqiptarët si faktorë në rritje në rajon, por në të njëjtën kohë edhe afrimi me faktorin politik shqiptar, si mundësi e vetme për të ardhur në pushtet.

Përkrahës i origjinës sllave për maqedonasit e sotëm

Për dallim nga partia aktuale në pushtet, LSDM-ja pranon realitetin sllav për Maqedoninë dhe maqedonasit. Bile, kohëve të fundit nga mediat pro-qeveritare u aktualizua edhe deklarata e kryetarit të parë të Maqedonisë, Gligorovit, se “ne jemi sllavë, dhe se ne nuk kemi asnjë farë lidhjeje me Aleksandërin e Madh”. Kjo deklaratë në esencë dallon nga koncepti që promovohet nga VMRO-ja se kinse, maqedonasit e sotëm janë trashëgimtarët e atyre antikë, në të njëjtën kohë edhe trashëgimtarët e Aleksandrit, të birit të Filipit të II. Koncept ky që është shkaktari kryesor për bllokimin e Maqedonisë në proceset euro-atlantike, si orientime strategjike të këtij vendi. Me rritjen e retorikës për origjinën antike të maqedonasve të sotëm, Greqia që disponon me të drejtën e vetos, gjithnjë e më ashpër po reagon duke bllokuar dy herë integrimin e Maqedonisë për në NATO dhe BE. Çështja e antikitetit për Greqinë është shumë e ndjeshme, sepse Greqia llogarit veten si trashëgimtari kryesorë i këtij civilizimi.

Maqedonia dhe proceset euroatlantike

Viteve të fundit Maqedonia gjendet në një pozitë teje të pavolitshme, sa i përket proceseve euroatlantike. Kjo sidomos vërehet pas vetos greke në Bukuresht, për pranimin në NATO dhe asaj për fi llimin e negociatave me BE-në. Kjo erdhi si rezultat i acarimit të marrëdhënieve me Greqinë për problemin me emrin. Për këto dështime, si zakonisht faji u hodh mbi partinë qeveritare dhe liderin e saj Gruevski, kinse për aktualizimin e procesit të antikitetit, por edhe mos-shprehjen e interesimit të nevojshëm për zgjidhjen e problemit me fqinjin jugor, sa i përket emrit të shtetit, por edhe mos angazhimin e nevojshëm për proceset euroatlantike si orientime strategjike për Maqedoninë. Përveç kësaj, edhe për kokëfortësinë dhe mos lëshimin pe, për këto tema kaq të rëndësishme për vendin.Garnitura qeveritare, frikohet se kompromisi eventual për emrin me Greqinë, do të sjellë edhe rënien e popullaritetit të kryeministrit aktual dhe parties së tij, kështu që, si rezultat i kësaj po mbahet peng i gjithë shteti. Opozitarët e sotëm janë dëshmuar si më të vendosur dhe më të pjekur në aspektin diplomatik, sa u përket marrëdhënieve me Greqinë. Edhe pse paralelisht udhëhiqnin bisedimet për emrin, me mjaft mjeshtri avanconin proceset integruese, ku si rezultat i kësaj Maqedonia mori statusin e vendit kandidat për në BE.

Pozita e shqiptarëve në gjithë këtë lëmsh

Shqiptarët tradicionalisht kanë qenë partner të njërës apo tjetrës parti maqedonase. Gjendja aktuale në bllokun maqedonas, ku njëra parti disponon shumicën absolute, dhe tjetra qëndron shumë dobët, kërkon një strategji më të mençur të faktorit politik shqiptar. Momentalisht, kur VMRO-ja disponon me shumicë absolute në të gjitha sferat e pushtetit (63 deputetë prej 120 sa ka i gjithë parlamenti i RM-së, qeverinë edhe kryetarin e shtetit), fuqia e faktorit shqiptar është gati se e pandikueshme. Për shqiptarët e Maqedonisë, është më se i dobishëm kur në bllokun maqedonas kemi një raport më të balancuar të forcave politike. Sepse në raste të tilla, faktori politik shqiptar do të jetë vendimtar për themelimin e qeverisë, si në njërin, ashtu edhe në bllokun tjetër. Vetëm për këtë arsye shqiptarët duhet të kontribuojnë për balancimin e forcave në bllokun politik maqedonas, sepse, në raste të tilla, pazari politik për ne shqiptarët do të jetë më i volitshëm. Kurse, sa i përket dallimeve ndërmjet ideve të Cërvenkovskit dhe Gruevskit në raport me shqiptarët,këta i dallojnë vetëm ngjyrat partiake.

(Ky shkrim është botuar në numrin 9 të Gazetës Impakt - Tiranë)

Nëpër mjegulla...

1.
Loja e futbollit ka marr një kohë shumë të madhe të jetës time. Tash këtë luks ia kam zvogëluar, por edhe përkundër kësaj, ndeshjet e Ligës së Kampionëve i përcjelli me vëmendjen më të madhe. Edhe pse parapëlqej që ndeshjet t’i përcjelli në ambient familjar, aty ku ndihem shumë më i lirë, kësaj radhe ndeshjen e të mërkurës në këtë nivel garues vendosa ta përcjelli në lokalin afër lagjes time. Atmosfera ishte shumë e mirë. Komentet, provokimet, “tifozllëqet”, për njërën dhe ekipin tjetër, ma kujtonin kohën e karrierës time si tifoz i klubit tim të zemrës Bashkimit, që fatkeqësisht, “fantazmat” e zhdukën nga skena e futbollit. Ajo që shumë më brengosi, ishin tiketat e shumta të basteve që i shihja nëpër duart e këtyre të rinjve. Shpresonin e shpresonin, se parashikimet e tyre, të dalin të sakta e të marrin ndonjë “pare”. Pasi mbaroi ndeshja, të shumtë ishin ata që, të revoltuar, hidhnin e shqyenin tiketat e tyre për tokë, duke sharë dhe fyer këto ekipe për “trukimin” e ndeshjeve e kështu me radhë. Fakt tjetër që hasa në këtë rreth ishin informatat e shumta që dispononin mbi ngjarjet dhe aktorët e futbollit. Dinin se me çfarë rezultati ka mbaruar edhe një ndeshje e ligës së dytë apo të tretë të Skocisë, apo Norvegjisë, sa vëllezër i ka filan lojtari, sa herë ka qenë e martuar nëna e vet e kështu me radhë... Sikur ta shfrytëzonin këtë kohë për gjëra tjera më të dobishme, me siguri se punët shumë më mirë do t’i kishin. Edhe këtë po ua bëjnë “bastoret” e shumta që janë hapur në çdo kënd të rrugës. Po i vjelin edhe ato pak para që gjinden nëpër xhepat e tyre, duke i mashtruar, nëpërmjet shpresës për të fituar diçka. Të nderuar, pronarët e këtyre lojërave të “fatkeqësisë”, këtë biznes e udhëheqin duke fituar para të majme. Po të ishit ju ata që fitoni nga këto “lojëra”, të gjitha lokalet e basteve do të mbylleshin, andaj, mos shpresoni të fitoni diçka që paraprakisht e keni humbur. Biznesi i tyre lulëzon duke ua marrë paratë juve, andaj, si mendoni, t’i fitoni, logjikë shumë e thjeshtë, apo?

2.
Iniciativa për “hapjen e kutisë së Pandorës”, apo për ndryshimet kushtetuese në Maqedoni ishte ndër lajmet që më së shumti më tërhoqën. Kërkesa e shqiptarëve, për ndryshime në kodin zgjedhorë, gjithashtu ishte për t’u përshëndetur. Ndryshimi i sistemit zgjedhorë, sipas të mirinformuarve, do të jetë mundësi për daljen nga krimi zgjedhorë (nëse nuk futemi në ndonjë më të madh), por edhe dalje nga ky kurth në të cilin gjendemi ne shqiptarët. Ekzistimi i një zone të vetme, ku nuk do të humbet asnjë votë, është një opsion që në njëfarë mënyre i frikon bashkëqytetarët tanë maqedonas. Pastaj edhe ekzistimi i listave të hapura, do kontribuojë për forcimin e demokracisë në vend. Në këtë sistem proporcional, zvogëlohet e drejta e qytetarit për zgjedhjen e kandidatit për të cilin ai dëshiron të voton, kështu që listat e hapura do ta mundësojnë këtë. Më e mira e këtyre ndryshimeve do të jetë, se do të përmirësohet, kualiteti i të zgjedhurve tanë. Mendoj se në këtë rast, partitë do ta kthejnë besimin te elektorati, por edhe ne, votuesit do të kemi rastin të zgjedhim atë për të cilin mendojmë se ia vlen të na përfaqësojë në parlament. Jo të votojë listën ku paraprakisht dihet se kush fiton, që zakonisht janë “të fortit” e partisë, që shpesh herë nuk posedojnë kualitete për vende të tilla, e më vonë, të njëjtit kalojnë mandatin e tyre katërvjeçar si i zgjedhur i popullit, pa asnjë fjalë të thënë atë ku duhet. Mos të harroj edhe atë muhabetin e 200 mijë votave në pjesën lindore të Maqedonisë, që më është bërë varrë, që nëse nxirrej në dritë do të shëronte shumë gjëra. Nëse e bëni këtë, hallall ju qoftë.
3.
Kur përmenden shërbimet sekrete, neve na ngjallet frika. Me siguri se këtë e kemi nga përvoja jonë e hidhur e me këto organeve të sigurisë. Para disa ditëve, nga po këto shërbime, disa familjarëve të disa miqve të mi të rinj (minoren), nëpërmjet telefonave fiks u është lajmëruar, se fëmijët e tyre janë të ftuar në biseda informative. Paramendojeni se si do të reagonim ne, nëse diçka e ngjashme do të ndodhte me fëmijët tanë. Shkaku i thirrjes në biseda informative kishte qenë se këta shkollarë të mesëm, shqiptarë, kohëve të fundit kanë qenë aktiv në organizimet nëpër shkollat e tyre, sidomos me rastin e 7 marsit, por edhe pse janë aktivistë në organizata joqeveritare të regjistruara në shtet. Përfaqësuesit e këtyre organeve, fatkeqësisht i mbyllin sytë përballë kriminalitetit që ndodh në shtet, e merren me fëmijë që janë shembullor dhe dëshirojnë të kontribuojnë për shoqërinë. Pse e bëjnë këtë, veç ata e dinë.

4.
Javën që shkoi, në vendin tonë u mbajt manifestimi poetik i radhës “Takimet e Karadakut”. Ky manifestim i poezisë shqipe është një rast i mirë i takimit dhe kultivimit të fjalës së shkruar në këtë rajon. Fatkeqësisht, të rralla janë manifestimet e tilla. Përkundër vlerës së madhe, ky aktivitet duhet të shndërrohet në një eveniment të madh ashtu siç meriton të jetë. Me plot zemër i uroj organizatorët për vazhdimësinë e këtij takimi, duke sjell emra të poezisë nga të gjitha trojet shqiptare, por sot, besoj se janë të plotësuar kushtet që ky aktivitet të dalë prej “gjysmë legalitetit” dhe të bëhet një manifestim mbarëkombëtarë i poezisë shqipe. Si një poet në shpirt, me plot dëshirë do ta përcjellja këtë manifestim, sikur që e kam përcjellë edhe disa vite më parë në cilësinë e një vizitori, po të kisha informata për mbajtjen e këtij manifestimi. Besoj se zëri i këtij manifestimi duhet të jehojë më tepër, ashtu siç është edhe emri i organizatorit. Gjithçka ishte me qëllimin më të mirë të mundshëm.

(Botuar në Gazetën KOHA të 19 marsit 2010)

BILETA NJËDREJTIMSHE DREJT EVROPËS PËR SHQIPTARËT E KARADAKUT TË KUMANOVËS

Migrimi është një proces i zakonshëm për vendet që paraprakisht kanë qenë nën regjim të vizave. Nga përvoja e vendeve fqinje, si Bulgaria dhe Rumania, kishim informata se bëhet fjalë për shifra tmerruese, mirëpo, deri sa nuk e përjetuam në lëkurën tonë, gjithçka na u dukej ëndërr. Ishim optimist, se leja e qëndrimit për në BE prej tre muajsh, shpejt do të kalojë, do të shkojnë të shohin se nuk mund të gjejnë punë dhe do të kthehen, për shkak se edhe në BE papunësia është në rritje. Por lajmi i kërkimit të azilit ishin diçka ndryshe. Edhe pse me kohë reaguan organet kompetente duke njoftuar se Belgjika, apo Franca nuk japin azil, ndoshta çmimi jo shumë i lartë i biletave të autobusit, që pas liberalizimit të vizave u ul për 50 %, ua lejonte këtyre “kërkimtarëve të fatit” që të shkojnë deri atje dhe të binden se një gjë është e vërtetë apo jo. Për t’i siguruar të hollat e udhëtimit, shitën gjithçka që kishin, bagëtinë nëpër ahur, arin e martesës dhe ato pak gjëra të vlefshme që i posedonin.
Askush nuk din të thotë, se ku ka dëgjuar se Belgjika po jep azil. Përpos disa raste pas luftës së 2001 që kishin fituan të drejtën e azilit në këtë vend. Ishin këto të gjithë kuadro të kualifikuar që kishin mësyer perëndimin dhe kishin rregulluar statusin e tyre, tashmë edhe si qytetarë të Belgjikës.
Edhe më parë kjo zonë ka qenë shumë e goditur nga migrimi. Por për dallim nga herët tjera, kur burrat mësynin kurbetin, që të përfitojnë ndonjë “dinarë” e të kthehen në familje, kësaj radhe, ata së bashku me gratë dhe fëmijët e vet, vërshuan autobusët e agjencive që ishin shtuar për t’iu dalë në ndihmë “azilantave të rinj”. Edhe pse nuk ekzistojnë të dhëna zyrtare për numrin e të ikurve, por supozohet që vetëm nga kjo zonë të jenë larguar diku mbi 6 mijë persona, ndërsa statusin e azilit vetëm në Belgjikë, brenda dy muajve të parë të këtij viti e kërkuan mbi 500 veta. Iknin persona të të gjitha kategorive, si të arsimuarit ashtu edhe të paarsimuarit, por dominonin ata të shtresës së ulët dhe të paarsimuar. Numri më i madh, ishin bujq sepse profesioni kryesorë në këtë komunë është bujqësia. Bujq që moti kohë kanë hequr dorë nga profesioni i tyre, duke i lënë tokat të djerra si rezultat i mungesës së plasmanit dhe stimulimit ekonomik nga ana e shtetit.

Po ikin si mungesë e perspektivës dhe kushteve të rënda socio – ekonomike

Më parë situata ka qenë ndryshe, thotë një banorë i fshatit Hotël, fshat i njohur për prodhimin e duhanit kualitativ. Nga duhani që prodhonim në fund të vitit me ato të holla jo vetëm që kalonim vitin, por edhe kishin mundësi investimi në tokë, apo edhe në rregullimin e kushteve jetësore. Tash kjo është pamundësuar, për shkak se kombinati që mblidhte duhanin nuk funksionon dhe subvencionet janë minimale që nuk ia vlen të merremi me këtë bimë industriale. Toka jonë i bën të gjitha produktet bujqësore, kështu që kemi provuar edhe me kopshtari por sado që të mundohemi e të prodhojmë, kur të vjen koha e produkteve tona për në treg, me atë çmim të shitjes, as harxhimet nuk mund t’i mbulojmë, shprehet i njëjti.

Përveç kësaj, produktet e kësaj zone, më parë plasmanin kryesor e kishin në Kosovë, si specat, domatet, preshtë, lakrat dhe produktet tjera bujqësore. Pas pavarësimit të Maqedonisë edhe kjo rrugë u mbyll. Është gati se i pamundur edhe shfrytëzimi i fondeve të huaja që janë të dedikuara për bujqësi dhe blegtori, (kryesisht IPARD fondet nga BE-ja) për arsye se ka probleme të shumta për pronësinë e tokës. Shqiptarët e kësaj anë janë të njohur për mos rregullimin e çështjeve pronësoro-juridike. Çdo i dyti banorë ka probleme të tilla. Si rezultat i mos posedimit të letër pronësisë nuk mund edhe të dëshmohen pronarët e vërtetë të tokës. Zakonisht tokat barten në emër të gjyshërve dhe stërgjyshërve të vdekur, ndërsa si dokument pronësie, akoma i llogarisin tapitë e lëna qysh nga “koha e turkut”.

Ekonomia në kolaps, kushtet jetësore në minimum

Në komunën e Likovës jetojnë mbi 30 mijë banorë, ndërsa nuk ekziston asnjë fabrikë funksionale. Janë vetëm dy-tre mullinj dhe disa restorante të vogël. Të gjitha ndërmarrjet e vogla që ekzistojnë janë “joligjore”. Asnjëra prej tyre nuk posedon dokumente për kryerjen e veprimtarisë në fjalë. Që do të thotë se mundësia më e mirë për pasurimin e arkës komunale është e pamundësuar. Shtëpitë të pa urbanizuara, të pa legalizuara, për shkak se nuk ekziston as plan urbanistik, po as legalizim të atyre ekzistuese. Edhe pse mbi fshatin Likovë janë të ngritura dy penda, nga uji i të cilave furnizohet e gjitha komuna e Kumanovës, por jo edhe ajo e Likovës. Me ujësjellësin kanë probleme të gjitha fshatrat e kësaj komune.
Të gjitha taksat që paguhet prej banorëve të kësaj komunë shkojnë dhe alokohen në komunën e Kumanovës, ku në pjesën maqedonase ke gjithçka duke filluar prej sallave sportive, parqe të ndryshme, fabrika, infrastrukturë moderne rrugore dhe gjëra tjera që i përkasin përparimtares, deklaroi ekonomisti Iljasa Salihu që vjen nga kjo komunë, të flasësh për çështje ekonomike në këtë komunë, është sikur të pohosh se në drurin e thatë ka ujë, ne jemi si ajo pema që na gjuajnë me gurë e ne u japim fryte, gjithmonë kemi qenë kurban, si duket i pa pranuar për pjesën tjetër të shqiptarisë tha ai.
Investime në këtë zonë nuk ka pasur kurrë, sidomos në Komunën e Likovës. Ndërsa Kumanova në kohën e ish Jugosllavisë është llogaritur si qytet industrial, me industri mjaft të zhvilluar. Ekzistonin disa fabrika të mëdha (për standardin e asaj kohe) si ajo e veshmbathjes, përpunimit të lëkurave, përpunimit të drurit, metalurgjisë gjysmë të rëndë, pajisjeve elektronike e kështu me radhë. Mirëpo, pas pavarësimit të shtetit dhe procesit të privatizimit, të njëjtat, u vodhën, zhvlerësuan që menjëherë më pas të blihen nga ish drejtorët e tyre. Sot disa prej tyre funksionojnë në reparte më të vogla ku gati se asnjë shqiptarë nuk është i punësuar aty.

Më mirë i pari në katund sesa i fundit në qytet

Arsye tjetër që bëri këta qytetarë të synojnë Belgjikën, ishte edhe tejngopja me premtimet boshe të liderëve partiak. Ishin të ngopur nga kampanjat plot premtime dhe të mbetura veç premtime në letër. Nuk dëshironin që fatkeqësinë që ata e kishin përjetuar ta përjetojnë edhe fëmijët e tyre. Nëpër shkolla gati se duke u rrënuar, pa nxehje, pa ujë të pijshëm, pa rrugë të asfaltuar, pa asnjëfarë kushti që i përket kohës në të cilën po jetojmë.
Rajoni i Likovës dhe Kumanovës gjendet në pjesën veriore të Republikës së Maqedonisë, e cila kufizohet në zonën kufitare me Republikën e Kosovës dhe me Serbinë. Më herët të dy komunat ishin nën juridiksionin e komunës së Kumanovës. Me procesin e decentralizimit komuna e Likovës u nda si komunë në veti. Dëshira për pushtet e liderëve lokal, bëri që kërkesa e tyre për komunë të Likovës të miratohet dhe përkrahet nga liderët partiak, të cilët, dorën në zemër, ishin që komuna e Likovës të mbetet e bashkuar me Kumanovën. Shkaqet ishin të shumta, sidomos ato ekonomike. Kjo komunë etnikisht e pastër me shqiptarë, nuk kishte asnjë të ardhur që i mundësonte vet ekzistimin. Pastaj të gjithë të dhënat dhe taksat e qytetarëve të komunës së Likovës shkojnë në komunën e Kumanovës.
Gjithashtu edhe në aspektin politik do të ishte ndryshe kjo komunë po të ishte e bashkuar me Kumanovën. Në qytetin e Kumanovës, si njëri ndër qytetet më të mëdha në Maqedoni (pas Shkupit) do të rritej përqindja e shqiptarëve, e bile edhe me gjasë të marrjes së kryesisë së kësaj komune, nëse hartohej ndonjë strategji i mirë.

Edhe më tej “zonë e krizës”

Kjo zonë e mbarti edhe barrën kryesore të vitit 2001. Mbi kokat e banorëve të kësaj zone ranë me dhjetëra mijëra granata. Deri sa dhuna me tanke e topa nuk arriti t’i largojë nga vatrat e tyre, sot situata ekonomike këtë po e bën në mënyrë shumë të heshtur dhe perfide. Që nga viti 2001, përveç shtëpive që ishin të rrënuara nga kjo luftë, asgjë tjetër nuk është investuar. Shkaktarë kryesorë mund ta llogarisim edhe epitetin e trashëguar nga kjo luftë si zonë e krizës, ku normalisht se askush nuk do t’i fusë investimet e veta në një vend jo të sigurt. Përveç kësaj, prej pas 2001 kjo zonë është lënë anësh dhe në njëfarë mënyre ka mbetur si “zorrë qorre” e këtij shteti. Lëre që nuk interesohet për investime, por gjithnjë më pak përkujdeset për mbajtjen e rendit dhe qetësisë, fakt ky që vërtetohet me rritjen e shkallës së kriminalitetit në këtë anë. Kohëve të fundit gjithnjë e më shpesh hasim në lajme aksione ku zihet droga të prodhuara dhe kultivuara në këtë zonë, por edhe në qytetin e Kumanovës që deri para ca kohe llogaritej si qytet ku komandojnë bandat.

(Ky shkrim u botua ne numrin 8 te Gazetes Impakt)

ËNDRRA E GRUEVSKIT PËR SHKUPIN NË VITIN 2014

Do ta hiqja vetëm periudhën e 2001-shit. Do kërkoja nga secili lexues i këtij shkrimi që të bëj një retrospektivë dhe nëse mund të gjej një çast të ndritshëm të historisë sonë kombëtare në Republikën e Maqedonisë, e kisha lutur publikisht le të më qortojë dhe të më thotë se nuk jam në rregull. Unë në këtë shkrim do t’i paraqes qasjet e mia si një qytetar i thjeshtë, por edhe si një studiues i ri.
Ajo që më ka bërë që shumica e gjërave para syve të më duken vetëm zi, janë hapat e fundit të realitetit politiko-juridik dhe kulturorë në shtetin në të cilin mezi po mbijetojmë.
Prej 1991-shit e këndej, çdo e keqe që na ndodhte, pas saj kishim një shpresë për një të nesërme më të mirë dhe se gjërat do të ndryshohen në të mirën tonë.
Me projektin e fundit të prezentuar nëpër media si “Shkupi 2014”, iu dha fund shpresave të shqiptarëve se diçka e jona mund të paraqitet dhe ruhet si argument i prezencës, kulturës dhe historisë tonë në këtë vend. E gjithë kjo u vulos me projektin e ri qeveritar për dhënien e ngjyrës se re të sheshit të qytetit të Shkupit, kryeqytetit të dikurshëm të Dardanisë Ilire dhe vilajetit të Kosovës.
Deri sa të gjitha aktet tjera të diskriminimit që i përjetuam në lëkurën tonë, ishin të një natyre që na bënin të themi me vete, “të durojmë edhe kësaj radhe se ndoshta nesër do të jetë më mirë”, ose, ndoshta pas kësaj fshihet diçka që të ashtuquajturit udhëheqës tanë shqiptarë në Maqedoni, qëllimisht po e tolerojnë si rezultat i pazarit politik, apo për ndonjë plani tjetër strategjik. E gjithë kjo kishte qenë vetëm shpresë e kotë! E gjithë kjo do të jetë, edhe më e kotë pas vënies së skulpturave dhe realizimit arkitektonik në sheshin e Shkupit. Ato objekte që veç kanë filluar të vendosen janë dhe do të jenë gurë-themel i diskriminimit dhe përjashtimit të çdo gjëje tjetër që është jomaqedonase dhe joortodokse. Me këtë projekt, politika e re maqedonase i vuri themel shtetit një etnik dhe diskriminimit të pashoq në Maqedoni.
Të gjitha prioritetet e politikës shqiptare në Maqedoni, si ligji për gjuhën shqipe, ligji për dëshmorët, familjarët e tyre dhe veteranët, përfaqësimi adekuat në organet shtetërore, të gjitha këto janë kalimtare, të gjitha në kohëra më të mira kanë mundësi të realizohen. Ajo që kurrë nuk do të mund ta kthejmë është sheshi i Shkupit! Kurrë më nuk do të mund të vendosim as edhe një fakt material që dëshmon se këtu kanë jetuar dhe jetojnë shqiptarët dhe muslimanët.
Stërngarkimi dhe kiçizimi i sheshit të kryeqytetit të dikurshëm të Dardanisë dhe Vilajetit të Kosovës, me çdo lloj figure dhe kastraveci e spiuni maqedonas, mes tjerash edhe objekt të kultit maqedono-ortodoks, por nuk gjeti dot, as edhe një vend më të vogël për ndonjë element të ngjashëm që përfaqëson grupin tjetër etnik apo konfesional të këtij vendi.
Me këtë gjest, që shumë mirë u pa me prezantimin vizual të projektit qeveritar, për renovimin e sheshit të Shkupit, përfundimisht iu vë këmba në fyt shqiptarëve që jetojnë në Maqedoni. Gruevski dhe politika e tij shoviniste i vulosi dhe betonoi themelet e njëetnicitetit në Maqedoni, si dhe minoi çdo shpresë që ky shtet ndonjëherë do të marrë formën e një shteti shumetnik. Këto investime dhe ndërtime, janë themele që vërtetojnë se në këtë shtet ka vetëm një histori, ka figura vetëm të një kombi e feje. Kësisoj, gjithçka tjetër që nuk është maqedono-ortodokse është e huaj dhe jo relevante. Duke e njohur politikën e kësaj garniture qeveritare (maqedonase) dhe misionin e tyre, nuk habitem aspak. Ata janë duke i dalë zot, historisë, kombit, gjuhës, kishës dhe shtetit të tyre. Por çka janë duke bërë politikanët tanë? Duhet të gjithë të dalim në Urën e Gurit, e t’i qajmë politikanët tanë dhe të gjithë udhëheqësit e politikës shqiptare që jetojnë dhe veprojnë në Maqedoni. Me të vërtetë habitem, se si akoma kanë fytyrë të dalin para popullatës dhe të krenohen se kanë bërë diçka. Habitem me demagogjinë dhe pafytyrësinë e tyre! Të lejosh që të përdhoset gjithçka që është e jotja dhe që ndërlidhet me tënden, e pastaj të dalësh para popullit dhe t’i kërkosh besimin, kjo është më tepër se idiotësi.
Me heshtjen e tyre, që do të thotë miratim i projektit gjithçka bie në ujë. Kësaj radhe ju ra nga dora edhe xholi i fundit, vetëm nëse kanë fshehur ndonjë nën pelenat e tyre. Pas kësaj gjithçka që ata premtojnë është e kotë! Shqiptarët e humbën luftën ndaj maqedonasve, edhe pse në atë frontale i mposhtëm, por politikisht, historikisht dhe kulturalisht e humbën.
Me çka unë nesër do t’ua argumentoj fëmijëve të mi, apo ndonjë ndërkombëtari se në Shkup, jetojnë dhe kanë jetuar shqiptarët? Kur në çdo kënd të tij kemi figura të Aleksandërit, Samuilit, Karposhit, Karevit, Dellçevit, Gruevit, Shenjtërorëve si Kirili, Metodi, Klimenti e Naumi, si dhe të gjitha elementet dhe figurat e tyre historike do të bëjnë roje në afërsi të sheshit të Shkupit.
Çka të bëjnë këta tanët? Të gjorit!!!
Më së miri të japë dorëheqje kolektive i gjithë kreu shqiptar në Maqedoni, të gjitha partitë politike shqiptare të pushojnë së ekzistuari, të gjithë funksionarët shqiptarë si ata në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësi të japin dorëheqje.
Por, para se ta bëjnë këtë, të shkojnë dhe t’ua japin dorën kolegëve të tyre maqedonas dhe t’u thonë pirolla ju qoftë bre burra, se nuk ishim në gjendje të matemi me ju. Kjo do të ishte një dëshmi se në zemrat e tyre akoma ka pak burrni. Me këtë do të dëshmojnë se, kolegët e tyre maqedonas nuk ua kanë marrë edhe burrninë.
Pse po them që të japin dorëheqje? Sepse, së paku, do të jemi më të lirë, dhe do ta dimë se të gjitha marrëzirat dhe poshtërsitë që do të na bëhen në të ardhmen, janë duke na i bërë të huajt, dhe se pjesë e saj nuk janë tanët. Besoj se do ta kemi më lehtë, së paku arsyetohemi se nuk ka kush të na mbroj neve dhe interesat tona.
Do ta kenë më lehtë edhe ato nëna kur bijtë e tyre të dënohen me burg të përjetshëm për ndonjë vepër penale pa mos ekzistuar as edhe një fakt dhe dëshmi, ta dimë se na ka dënuar shkau, dhe se s’kemi pasur askënd tonin që të na mbrojë neve dhe interesin tonë.
Që kur t’i shohim familjet e dëshmorëve që edhe më tej jetojnë në mizori do ta dimë se reagimi i Organizatës së veteranëve si organizatë joqeveritare nuk përfillen, e jo si tash, kur kryetari i saj është pjesë e pushtetit.
Që kur nëpunësit shtetërorë të dalin në pension si referentë të rinj, e dimë se shefat e tyre maqedonas nuk i kanë avancuar dhe nuk u kanë dhënë hapësirë për t’i treguar kualitetet e tyre.
Që kur të përdhoset kultura jonë, e dimë se kulturën tonë, nuk ka kush që e mbron dhe afirmon.
Kur të gjitha këto do t’i dimë, atëherë do të jemi ndoshta më keq, por më të lirë dhe më të qetë. Do ta dimë se së paku armiku ynë nuk është vëllai jonë, që vazhdimisht luan me ndjenjat tona, por armiku i vërtet është ai, që gjendet përball dhe kundër nesh, si dhe ai me të cilin nuk na lidh as gjuhë e as fe.
Vëllezër dhe motra, e kemi rastin që ditëve në vijim, për herë të fundit të dalim në sheshin e Shkupit tonë deri diku shumetnik. Sepse, muajve që vijnë, do të jemi të privuar prej një kënaqësie të atillë. Do të kemi mundësi veç të shëtisim në Shkupin maqedonas dhe ortodoks.
Ndërkaq, liderëve tanë do t’u thosha, për hajr ju qoftë, e humbët betejën për Shkupin!!!

NË SERBI ASGJË TË RE

Shumë bujë dhe hapësirë mediatike iu dha zgjedhjeve në Kishën ortodokse serbe (KOS).
Ky lajm, në mediat maqedonase ishte i një rëndësie të veçantë, duke u radhitur ndër lajmet kryesore të ditës. Mund të supozojmë se problemi që ka kisha maqedonase me (mos)njohjen nga ajo serbe, e bëri të veten. Maqedonasit shpresonin se do të ketë freski në KOS, duke u “lutur” që të fiton “krahu më liberal” (që në realitet nuk ekzistonte fare), me ç’rast do të vinte edhe deri te njohja e Kishës ortodokse maqedonase nga ajo serbe. Përkundër problemit kishtar që kanë maqedonasit me kishën serbe, ne shqiptarët me këtë institucion famëkeq, kemi probleme të natyrës tjetër, fakt ky që kampanjës së zgjedhjes së patriarkut të ri serb, t’i bëjë vend edhe në mediat shqipe.
Shekuj me radhë, ne shqiptarët kemi pasur problemin e ekzistencës në trojet tona etnike, ku në mënyrë të drejtpërdrejtë, në këtë çështje, ka pasur ndikim kisha ortodokse serbe. Konvertime të dhunshme fetare, si dhe terrorizimet e papara ndaj popullatës shqiptare, janë vetëm një fazë në planin e tyre për krijimin e shtetit të tyre të madh. Pastaj, metoda e shumë njohur e spastrimit etnik dhe kulturorë, kanë qenë akte që vazhdimisht janë ndjekur, praktikuar dhe përkrahur nga klerikët ortodoks serb. Për këtë kemi fakte të pamohueshme historike. Në territore të tëra etnike shqiptare, sot nuk vërehet asnjë element i tillë. Gjithçka është zhdukur dhe tjetërsuar. Në vend të tyre janë vendosur koloni nga pjesë të ndryshme të Serbisë, si dhe të njëjtit janë shoqëruar me prona të mëdha dhe të mira tjera materiale, por edhe kisha serbe në çdo qosh. Gjitha këto akte kanë pasur bekimin dhe përkrahjen e këtij institucioni famëkeq.
Mediat serbe e kanë pasur borxh t’i japin hapësirën që ia dhanë këtyre zgjedhjeve. Sepse nga zgjedhjet kishtare në mënyrë (in)direkte varet edhe politika e vet Serbisë, ku shumë mirë dihet se sa është ndikimi i kishës në politikën shtetërore serbe.
Kisha në Serbi llogaritet si frymëzuesi më i madh i shovinizmit dhe nacionalizmit serb. Të gjitha aktet e kryera gjatë dy dekadave të fundit në luftërat e ish Jugosllavisë, që i iniciuan dhe zhvilluan serbët, ishin drejtpërdrejtë të frymëzuara dhe përkrahura nga kjo kishë famëkeqe. Kjo në vete ngërthen edhe përkrahjen e dhënë për gjenocidin, kulturocidin dhe spastrimin etnik të popujve të tërë, si shqiptarëve, boshnjakëve dhe kroatëve. Në shumë raste kemi parë, në mënyrë vizuale kriminelët e dënuar për krime lufte duke u bekuar nga prifti serb, bile edhe duke i lavdëruar për masakrat e kryera mbi popullatat civile të popujve fqinjë, duke i llogaritur si bijtë më të mirë të kombit por edhe si martirë të rënë për mbrojtjen e atdheut. E gjithë kjo është kryer nën patronatin e patriarkut të vdekur Pavle, si njëri nga baballarët e kombit serb. Person ky që ka qenë përkrahësi dhe justifikuesi më i madh i politikës së Millosheviqit dhe radikalëve tjerë serb.
Patriarku i sapo zgjedhur serb Irineji, (që zëvendësoi patriarkun e vdekur Pavle) përkundër pritjeve të disave se do të sjellë freski në KOS, nga deklaratat e tij fillestare, këtë nuk patëm mundësi që ta dëgjojmë. Fjalimi i tij i ndjekur dhe duartrokitur nga kreu i politikës serbe duke u nisur prej kryeministrit, trashëgimtarit të fronit mbretërorë serb, funksionarë dhe personalitete me peshë në jetën politike, ekonomike dhe kulturore serbe, dëshmon edhe më shumë peshën që e ka kisha, por edhe përkrahjen që ia japin këtij institucioni në deklaratat dhe politikën e tyre shoviniste. Fjalimi i parë i Irinejit, ishte se do të kërkojë gjak, prej serbëve për mbrojtjen e “tërësisë territoriale të tokës serbe”, duke kërkuar kthimin e Kosovës nën juridiksionin serb.
I njëjti person, me ide të tilla, u urua nga një numër i konsiderueshëm i shteteve evropiane, por edhe prej atyre të lindjes sllave, duke përfshirë këtu edhe presidentin rus Medvedev, por edhe papën e Romës, Benediktin e 16-të.
Me bindje të plotë them se raste të tilla nuk duhet të kalohen ashtu heshtazi. Duhet reagim i ashpër nga faktori politik shqiptarë por edhe nga ai ndërkombëtarë ndaj pretendimeve të tilla, sepse retorikat e tilla, nuk sjellin qetësi në Ballkan. Nëse Irineji kërkon “viktima dhe sakrifica”, një gjë e tillë nuk guxon të përshëndetet, por duhet të dënohet ashpër.
Pa asnjë mëdyshje them se feja nuk guxon të përdoret për nxitjen e së keqes, sepse në atë rast nuk bëhet fjalë për fe. E kemi shumë të qartë se sa gjak është derdhur, gjatë historisë së njerëzimit, e që akoma derdhet nga konfliktet fetare në pjesë të ndryshme të botës.
A i përket kjo një institucioni që thirret në Zot, apo një udhëheqësi të një institucioni zyrtarë, të thërret për derdhje gjaku dhe sakrificë? Kjo është në kundërshtim me të gjitha konditat njerëzore dhe morale. Kjo del jashtë petkut të fesë dhe religjionit që në esencë thërrasin për paqe, tolerancë dhe mirëkuptim.
Në këtë rast, kisha dashur të bëj një krahasim të vogël. Po të kishte dalë një udhëheqës fetar shqiptar dhe të kishte kërkuar, dëshmorë dhe sakrificë për kthimin e trojeve tona etnike shqiptare, do ta kishim parë reagimin serb, por besa edhe atë ndërkombëtarë. Kushedi sa herë do ta kishin titulluar, si ekstremist, fundamentalist, terrorist,dhe me të gjitha ista-t tjerë.
Kësaj radhe të gjithë u bënë të shurdhët.

Shqiptarët dhe Ballkani në vitin 2010

Vitet nuk po ndalen në Ballkanin e lënur pas dore. Dikur qendër e vendimmarrjes botërore, sot provincë dhe gjithnjë e më lart qendrave të vendimmarrjes botërore. Përveç problemeve të shumta ekonomike, me rritjen e viteve të kaluara, gjithnjë e më shumë rriten edhe problemet ndër-fqinjësore.
Një tokë pjellore që rriti dhe kultivoi çdo kulturë dhe civilizim. Mori elemente të secilës prej tyre dhe se po ta shikosh nga jashtë mund ta definosh si të duash, elemente edhe antike, edhe romake, edhe bizantine, edhe osmane, edhe komuniste, edhe evropiane edhe..., por në realitet po të ndalesh ta analizosh, do ta shohësh se në të nuk ka asgjë prej asnjërës prej tyre, gjithçka gjysmake, gjithçka me tendencë eksploatimi dhe shkatërrimi nga kulturat pasardhëse, me përjashtime shumë të rralla, ku hasim mbijetesë të frymave të ndryshme kulturore dhe civilizuese.
Ndonëse kemi shumë studiues që shohin dhe dallojnë një kulturë ballkanike dhe civilizim ballkanik, por edhe më të shumtë janë ata që nuk arrijnë të gjejnë asnjë pikë të përbashkët midis shumicës së popujve dhe shteteve ballkanike. Kemi një Greqi, që llogarit veten si patron i antikitetit, si diçka të shenjtë për ta, dhe se çdo kush që mundohet të prek diçka në të i “shpallet luftë”, këtë më së miri e ndjeu Maqedonia, me rastin e shprehjes së vullnetit për identifikim të vetes me periudhën antike. Kemi një numër të madh të shqiptarëve gjithashtu si popull i lashtë dhe vendas në këto troje, ku as për nga kombi, as për nga origjina, as për nga gjuha e feja nuk ka të përbashkët me fqinjët e vet gadishullorë. Pastaj një numër të madh të fqinjëve sllavë, të cilët përkundër origjinës së përbashkët, sot janë shtete të ndara, me gjuhë relativisht të ndryshme, me kisha të ndryshme, por edhe me mospajtime të shumta mes vete. Gjithashtu në studimet për Ballkanin, asnjëherë nuk guxojmë t’i lëmë jashtë turqit (dikur osmanlinj), popull ky i cili për afër 6 shekuj qeverisi me këtë gadishull, duke lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e tij.
Në këtë mixtum composum, hasim gjithçka dhe asgjë! Të gjithë këta popuj i bashkon ëndrra e përbashkët e të qenurit në Evropën e Bashkuar, projekt ky që dekadave të fundit është bërë opsesion i këtyre vendeve. Edhe pse disa prej vendeve Ballkanike jetojnë këtë ëndërr, por fati i të qenurit, njëkohësisht edhe në Evropë edhe në Ballkan, disi po ua mjegullon sytë, saqë problemet e bartura nga ballkanizmi nuk po i le të jetojnë të qetë ëndrrën evropiane. Si rastet e korrupsionit, ksenofobisë, por edhe problemet tjera ekonomike dhe sociale.
Vitin 2010 po e fillojmë me shumë probleme dhe me shumë sfida dhe shpresa. Si shqiptarë ndonëse të shpërndarë gati në të gjitha shtetet Ballkanike, vitin 2010 e kemi vit vendimtarë, sikur edhe gjithë vitet e kaluara. Sepse, për ne çdo vit është vendimtarë. Kështu do të jetë deri në realizimin e qind për qind të problemeve të pazgjidhura kombëtare.
Shpresojmë në një Shqipëri më të fortë ekonomikisht, më stabile politikisht dhe më aktive ndërkombëtarisht. Besojmë se investimet e shumta sidomos në infrastrukturë do t’i jap një pamje më serioze atdheut tonë. Por përkundër kësaj, çarjet e shumta pozitë opozitë mund të reflektohen si problem serioz në procesin e kandidimit për në BE. Sepse, mungesa e dialogut politik di shumë herë të bëhet shkas për kritika gjatë këtij procesi. Por, mos të harrojmë se deri tash Shqipëria ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në promovimin e pavarësisë së Kosovës. Këtë rol duhet ta luaj gjithnjë e më shumë edhe në vitin që vjen, sidomos në Organizatën e Konferencës Islamike, ku Shqipëria është anëtare. Gjithashtu shpresojmë që ky vit t’ia hap dyert Shqipërisë, sikur Kosovës dhe Bosnjës, për lëvizje të lirë të qytetarëve të tyre për në shtetet e BE-së.
Gjithashtu edhe Kosova, si shteti i dytë shqiptarë në Ballkan, sivjet, feston 2 vjetorin e shpalljes së pavarësisë së saj. Kosova është bërë vatër e stabilitetit, duke qenë shembull për shumë shtete në për rreth se si duhet të ndërtohet një shtet modern shumetnik, edhe pse shqiptarët përbëjnë mbi 90% të popullatës. Minoriteti serb, gëzon hiç më pak të drejta se vet shqiptarët në Kosovë, besa në disa raste janë edhe “pozitivisht të diskriminuar”. Shpresojmë në politikë më aktive të diplomacisë kosovare, sidomos në planin e njohjeve. Një unifikim midis faktorëve politikë kosovarë në planin e politikës së jashtme, me qëllim të funksionimit si një zë i vetëm dhe më i fortë. Unë akoma jam i mendimit se diplomacia kosovare më tepër duhet të angazhohet për njohje të reja, sidomos në vendet islame, të cilat fatkeqësisht ishin të lëna pas dore, por në të njëjtën kohë, edhe në vendet e BE-së që akoma nuk e kanë njohur dhe të marrim hapin së bashku me vendet tjera fqinje të cilat akoma nuk e kanë realizuar procesin e integrimeve euro-atlantike. Them që t’i qasemi më seriozisht kësaj çështje, sepse përvoja e kyçjes së vendeve Ballkanike në EU ndaras, ka sjell mjaftë probleme, si shembulli i Greqisë me Maqedoninë, pastaj i Sllovenisë me Kroacinë e kështu me radhë. Prandaj e kemi parasysh se çka do të ndodhte po të kyçej Serbia në BE para Kosovës,.
Në Maqedoni është e njëjta këngë! Qeveria aktuale, është kah e shpie shtetin drejt një rruge pa shteg. Tentativat për ndërrimin e identitetit, respektivisht thirrjet gjithnjë e më të shpeshta për origjinën antike të maqedonasve të sotëm, nxitën reagim të ashpër tek fqiu jugor, duke e bllokuar me veto anëtarësimin në NATO, por edhe pengesë e drejtpërdrejt për marrjen e datës për bisedime me BE-në. Problem tjetër është edhe marrëdhëniet ndëretnike, kryesisht në mosdisponimin e partisë maqedonase në pushtet për realizimin e Marrëveshjes së Ohrit, por edhe shkeljen direkte të të drejtave të shqiptarëve në të gjitha aspektet e mundshme. Përkundër pushtetit thuajse absolut që e gëzon kjo parti, ndihmues i madh i këtij diskriminimi është, edhe faktori politik shqiptarë, që as nuk po di, por as që po mundet t’i prezantojë dhe të luftojë për avancimin dhe mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve. Kjo ka sjellë deri te humbja e besimit të popullatës shqiptare në përfaqësuesit politik, gjë që u pa me rastin e zgjedhjeve të fundit (parlamentare) ku dalja e shqiptarëve në këto zgjedhje ishte shumë e ulët. Viti 2010 për Maqedoninë është të jesh a të mos jesh! Mendoj se nëse Maqedonia nuk gjen zgjidhje për çështjen e emrit me Greqinë, do të ketë krizë të brendshme politike me ç’rast nuk përjashtohet edhe mundësia e zgjedhjeve të parakohshme. Shpresojmë në ngritje të vetëdijes politike e shqiptarëve në RM duke faktorizuar politikën shqiptare në këtë vend kompleks.
Nuk duhet harruar, edhe shqiptarët e Luginës së Preshevës, apo thënë siç po dëshirojmë t’u themi shqiptarët e Kosovës Lindore. Ndoshta, pozita e tyre është më e vështirë, por edhe në këtë pjesë etnike shqiptare, duhet një qasje më serioze e faktorit politik shqiptarë. Përkundër shpërnguljeve të shumta që bëhen drejt Kosovës (e tash edhe drejt Evropës, duke e pasur parasysh se shqiptarët e kësaj ane, mund ta shfrytëzojnë beneficionin e lëvizjes pa viza drejt vendeve të zonës Shengen), duhet të zhvillohet një politikë edhe nga faktorët vendas, por edhe ata të Kosovës dhe Shqipërisë për qëndrimin e shqiptarëve në këto troje. Përfundimisht jemi të bindur se shqiptarëve të kësaj ane nuk ju duhen tetë apo më tepër parti politike. Më tepër se kurrë duhet të ekzistojnë uniteti dhe prezantimi i interesave të shqiptarëve si në aspektin kombëtarë ashtu edhe në atë fetarë. Duhet një zë dhe një synim i përbashkët! E njëjta vlen edhe për vëllezërit tonë në Mal të Zi, të cilët mendoj se janë mirë duke i menaxhuar interesat e tyre kombëtare dhe fetare, në këtë shtet relativisht të ri të Ballkanit, i cili shumë seriozisht është duke e ndjekur ëndrrën evropiane.
Pas gjithë kësaj, në këtë kolizion interesash dhe konfliktesh, Ballkani edhe gjatë kohë do të mbetet kafshatë e dëshiruar për të gjitha forcat aktuale. Këtu janë kryqëzuar dhe kryqëzohen shtizat e të gjitha fuqive dhe superfuqive të mëdha. Nuk mohohet fakti i interesit amerikan në këtë rajon. Sidomos pas bazës së Bond Still-it në Kosovë, pastaj “Ambasadës” në Shkup, por edhe ndikimit ushtarak me prezencën në Kosovë dhe vendet tjera të rajonit. Pastaj edhe ai rus, kryesisht nëpërmjet investimeve të shumta në Serbi dhe Mal të Zi, mundohet të jetë aktiv edhe në aspektin diplomatik në Ballkan. Viteve të fundit, mjaft aktive është e diplomacia turke, e udhëhequr nga shkolla e Davutogllusë duke tentuar rikthimin e ndikimit turk, nëpërmjet ruajtjes dhe kultivimit të frymës osmane nëpër vendet Ballkanike.
Edhe përkundër gjithë kësaj ne shpresojmë që ky vit të jetë një vit i përfitimeve tona, i përmirësimit të standardit tonë jetësorë, por edhe i avancimit të të drejtave dhe lirive tona dhe prezantimit sa më të mirë të imazhit tonë para botës.

Diskriminimi digjital

Më kujtohet televizori i parë në shtëpinë time, me ekran të madh, bardh e zi, prodhim i atëhershëm jugosllav. Ishte ndër më të mirët që ekzistonin te ne. Gjithë ditën na e shpërlante trupin programi i RTV Shkupit të atëhershëm (tash RTV Maqedonas). Kanali i parë ishte si zakonisht 100% maqedonisht. Në kanalin e dytë kishte diku një orë e gjysmë program në gjuhën shqipe, që ofronte për popullatën shqiptare redaksia e kësaj shtëpie informative. Pastaj na këputke pagesa mujore, nëse nuk e paguan, vinit dhe i vënin “blomb” televizorit. Televizionin e Prishtinës rrallë kush e zinte, ata që kishin antena më të mira, por edhe ata që ishin më afër kufirit më Kosovën. Ishin këta të privilegjuarit.
Përkundër moshës së re, më kujtohet kur prezantueset e lajmeve në gjuhën shqipe në TV Shkupin e atëhershëm gjatë dhënies së lajmeve lexonin: “Sot në Skopje (Shkup) ishte për vizitë...”, “Në qytetin e Debarit (Dibrës) sot u bë...”, “Në Kiçevë (Kërçovë), moti ishte...”, “Në fshatin Çerkezko Sello (Çerkez), u bë kjo e kjo”. Pas një kohe, këto toponime filluan të lexohen në gjuhën shqipe, sikur edhe fjalët tjera që prezantoheshin në lajme, apo programet tjera radio televizive. Ishte një gëzim i madh, së paku lajmet kishin një artikulim më të mirë në aspektin gjuhësorë, nëse hiç më tepër.
Kaloi ajo kohë e dhimbshme. Kaloi koha e bardh e zi(së) kur një muaj më parë e pritnin të luante një film i mirë, apo një program cilësorë.
Një kohë ishin në modë antenat satelitore, që kushtonin me mijëra marka të atëhershme dhe nuk kishe çka të shikoje, ose Turqinë ose Gjermaninë. Së paku hapën dritaren e botës me ngjyra.
Erdhi pluralizmi, u hapën edhe media të tëra në gjuhën shqipe. Sot falë Zotit nuk kemi një problem të tillë. Ndoshta pak me kualitetin jemi mbrapa, por edhe këtë do ta tejkalojmë. Sa për informim kemi edhe ne disa “superbrend-e” tona mediatike, me të cilat po ju tregojmë të tjerëve se nuk jemi gjenetikisht të paaftë.
U mundësuan edhe TV kablovike, e tash edhe ato digjitale. Përkundër një numri madh të kanaleve që mund t’i ndjekim me antenë të thjeshtë, të parezitueshme janë bërë ofertat kablovike të kompanive që në shumicën e qyteteve të Maqedonisë ushtrojnë monopol. Ta marrim si shembull ne si qytetarë të Kumanovës, nëse duam që t’i përcjellim disa programe të Kosovës dhe Shqipërisë duhet ta lidhim TV ofertën kablovike të Cabeltel-it e cila përkundër një numri të konsiderueshëm të programeve në gjuhën shqipe na ofron edhe dhjetëra kanale serbe dhe bullgare. Na “kënaqën” me muzikë dhe videoklipe gati se pornografike. Ndoshta kjo ofertë do të ishte ndryshe sikur të kishte një operator tjetër, në këtë rast kompani shqiptare, që neve si shqiptarë do të na ofronte me tepër programe në gjuhën shqipe. Mirëpo biznesmenët tanë nuk kanë kohë për biznese të tilla. Zakonisht në këtë aspekt kopjohen kolegët, nëse dikush hap një biznes, pas një kohe të shkurtër do të kesh edhe dhjetëra apo qindra biznese të tillë, e pastaj për asnjërin nuk ka punë. Mungon kreativiteti, rroftë kopjimi. Për disa biznese që zhvillohen në Maqedoni, ne shqiptarët, akoma nuk kemi idenë se si zhvillohen. Fatkeqësisht!
Por edhe përkundër kësaj mangësive, kjo ofertë është “lule” në krahasim me ofertën digjitale të cilët po na e ofron teknologjia aktuale.
Dy operatorët telefonik, “T-home” dhe “One”, dolën me ofertat e tyre edhe për programe digjitale. Pa dyshim se me të sofistikuarat në tregun tonë, duke ofruar mundësi të shumta dhe programe me cilësi të lartë fotografie.
Në ofertën e tyre të prezantuar edhe në internet, por edhe pas drejtimin tonë deri te këta operatorë, se sa programe në gjuhën shqipe janë në ofertën e tyre, në të parin T-home, në ofertën e tyre Max TV prej 80 kanaleve, kemi vetëm Tv Alsat-M dhe TVM 2 dhe TV Era, pastaj edhe dy programe lokale ( TV Koha në rajonin e Tetovës dhe TV Hana në rajonin e Kumanovës), kurse për kontraktuesit shqiptarë nëse duan ata mund t’u bashkëngjitet në paketën e tyre edhe 3 programe tjera (Vizion plus dhe Alsat-i i Shqipërisë si dhe RTV 21 nga Kosova, plus edhe TVD në gjuhën turke për qytetarët turq).
Kurse operatori tjetër “One”, nëpërmjet ofertës së saj BOOM TV, përveç Alsat-M, Tv Era dhe MTV 2, nuk ka asnjë tjetër program shqip
Më të vërtetë kjo që po ndodh nuk është në rregull. Ne përveç se po diskriminohemi nga institucionet shtetërore, kanë filluar të njëjtën të na e bëjnë edhe këta privat. Sikur nuk dinë se shqiptarët janë konsumatorë të rregull të shërbimeve të tyre telefonike dhe internetit. Po të shikohet proporcionalisht, ndoshta edhe ua tejkalojnë bashkëqytetarëve tjerë të RM-së. Nëse pak do të kishin pasur shpirt biznesi dhe shpirt real, do të kishin qenë transparent edhe në sferën e ofertës televizive. Besoj se mundësitë e tyre teknologjike ua lejojnë një gjë të tillë. Nevojitet vetëm vullneti për t’u ofruar edhe qytetarëve shqiptarë programe në gjuhën e tyre.
Edhe pse fillimisht kërkova të funksionojë ndërgjegjja e tyre dhe filozofia e tregut të lirë ekonomik, me qëllim që t’u dalin në shërbim të gjithë konsumatorëve të vet në mënyrën sa më të mirë të mundshme, prapë se prapë nga realiteti që ekziston, shihet se punët që lihen në ndërgjegje, zakonisht dinë mos të jenë funksionale, andaj, kërkoj që kjo punë të analizohet mirë nga institucionet kompetente, por edhe nga faktori jonë politik (nëse akoma mund t’i themi faktor) të ngritin zërin, sepse një gjë e tillë nuk duhet toleruar.

MINARET, ZVICRA DHE MYSLIMANËT

Zvicra, njihet si shtet neutral që aplikon demokracinë e drejtpërdrejtë, që, dmth njeh referendumin si formë të zakonshme për marrjen e vendimeve demokratike. Është një konfederatë kushtetuese, preambula e së cilës fillon me “Në emër të Zotit të Plotëfuqishëm”, pastaj edhe me marrëdhënie jo qartë të ndara në mes të kishës dhe shtetit, duke e lënë këtë si çështje të hapur kantonale .
Më 29 nëntor të këtij viti Zvicra doli në referendum në nivel federal. Në këtë referendum ishin të parapara tri pyetje për të cilat duhet të vendosnin qytetarët e këtij vendi. Dy prej këtyre kaluan, kurse njëra ra. Prej atyre që kaluan ishte edhe pjesa më e diskutueshme e këtij referendumi, ajo e ndalesës për ndërtim të minareve në xhamitë e myslimanëve. Ky referendum ishte i iniciuar nga një grup i vogël qytetarësh dhe i përkrahur vetëm nga një parti djathtiste, Partia popullore e Zvicrës (SVP), parti kjo që ishte bartëse kryesore e kampanjës për kalimin e referendumit, me qëllim të ndaljes së “islamizimit” të Zvicrës . Sipas rezultateve zyrtare 57,5%, votuan pro, propozimit për ndalimin e minareve , ndërsa në nivel kantonal, vetëm katër prej njëzet e gjashtë kantoneve votuan kundër këtij propozimi (respektivisht 3 ½ , duke e ditur se kantoni Bâle-Ville, posedon vetëm gjysëm vote ).
Sipas deklaratave të zyrtarëve që ishin përkrahës të referendumit qëllimi i inicimit të këtij referendumi nuk ishte vetëm ndalimi i ndërtimit të minareve, por edhe vënia e një vije të kuqe për të drejtën e sheriatit dhe islamit politik që në njëfarë mënyre ka filluar të jetohet (lideri i grupit iniciues Walter Wobmann prej partisë SVP, në këtë shtet evropian.
Qeveria e Zvicrës, shumica e partive politike, bile edhe kishat si dhe bashkësia e biznesit në Zvicër ishin kundër daljes në referendum. Rasti tjetër plotësues ishte se të gjitha anketat paraprake flitnin për një dështim të këtij referendumi, duke u bazuar në faktin se i cenon të drejtat dhe liritë elementare të njeriut, konkretisht, të drejtën e ushtrimit të lirë të besimit.
Me këtë hap, shumica e analistëve deklarojnë se ky referendum do të kontribuojë në rritjen e ekstremizmit në Zvicër, por edhe dëmtimin e imazhit të Zvicrës në botë, sidomos në vendet myslimane, por në masë të madhe edhe dëmtimin e ekonomisë së Zvicrës fakt ky që vërtetohet me disa iniciativa të filluara për bojkotim të produkteve zvicerane, si tërheqjen e parave nga bankat e Zvicrës e kështu me radhë.
Edhe pse në Zvicër deri më tani nuk ka pasur probleme ndërfetare, sipas shumicës së analistëve shkak kryesor i kalimit të këtij referendumi janë imamët radikal, çështja e femrës myslimane, kryesisht të drejtat e femrës dhe veshja e saj (ferexheja). Po ashtu edhe kampanja shumë e nxehtë që zhvillua nga bartësit e këtij referendumi, duke paraqitur minaret si raketa të zeza që mbijnë mbi flamurin e Zvicrës, por edhe një femër të mbuluar me ferexhe të zezë, që vërtetë ishte një provokim i rëndë, hap ky që u dënua si akt racist nga organizatat joqeveritare dhe bashkësia ndërkombëtare.

Myslimanët në Zvicër

Në Zvicër, momentalisht jetojnë diku mbi 400000 myslimanë. Kryesisht vijnë nga vendet e Ballkanit (pjesa më e madhe e tyre shqiptarë më së shumti nga Kosova, Maqedonia dhe Lugina e Preshevës, por edhe turq e boshnjak). Në Zvicër, ekzistojnë mbi 200 faltore myslimane, ku vetëm katër prej tyre janë xhami me minare. Kryesisht këto faltore të myslimanëve janë larg vendeve të urbane, konkretisht, në zonat industriale, nëpër fabrika të lëshuara, nëpër bodrume të ndryshme e kështu me radhë.
Sa i përket integrimit të myslimanëve në shoqërinë zvicerane, kemi një shkallë të ulët të integrimit (nëse flasim për integrim me vlera islame). Edhe përkundër imamëve të shumtë dhe goxha të përgatitur në aspektin fetarë, një numër shumë i vogël prej tyre njeh mirë gjuhën e vendit dhe është i aftë t’i prezantojë, respektivisht t’i mbrojë tezat dhe qëndrimet islame veta në publikë (si pasojë e mos njohjes së gjuhës). Përveç kësaj shkak tjetër i rëndësishëm është edhe mungesa e një institucioni të fuqishëm që do t’i përfaqësonte interesat e myslimanëve në nivel shtetërorë. Zakonisht bashkësitë myslimane janë të ndara në aspekt nacional, kështu që kemi bashkësi islame të shqiptarëve, turqve, bosnjakëve, arabëve, pastaj, bashkësitë shqiptare ndahen në ato të Kosovës, shqiptarëve të Maqedonisë e të luginës së Preshevës. Akoma në katastrofale se edhe këto ndarje shkojnë edhe me nënndarje tjera në nivel lokal, si për shembull, xhamia e prishtinasve, tetovarëve, kumanovarve, mëhallës së epërme e mëhallës së poshtme. Krejt këto me interesa të cektë dhe të dëmshëm. Pas krejt kësaj, shumica hoxhallarëve që shërbejnë në Zvicër, gjatë kampanjës së referendumit, janë marrur me organizimin e haxhit, respektivisht me çështjet materiale të këtij obligimi fetarë.
Përveç këtyre faktorëve hasim edhe frikën që ekziston në këtë vend, se në rast të ngritjes së zërit për reagim, apo kërkim të ndonjë drejte të caktuar, mund të vie edhe të përzënia nga Zvicra, pasi se pjesa e madhe, diku mbi 80% të popullatës myslimane nuk kanë shtetësi por vetëm status të rezidentit në Konfederatën e Zvicrës.
Myslimanët në Zvicër më parë organizoheshin nëpër klube, tash më tepër organizohen nëpër xhamitë lokale, pa mos ekzistuar ndonjë organizatë serioze joqeveritare, që do ta ngriste zërin e myslimanëve nëpërmjet sektorit civil. Kjo duhet të jetë një mësim për bashkëfetarët tanë në Zvicër, sepse në një vend demokratik siç është Zvicra, zëri i sektorit civil, ka goxha peshë të madhe. Andaj, duhet një angazhim më i madh dhe pjesëmarrje më aktive në sektorin civil duke u bërë pjesë përbërës e këtij sektori me peshë. Gjithashtu edhe kyçje të drejtpërdrejtë dhe përkrahje aktive të partive politike të cilat kanë qëndrim më liberal në lidhje me fenë por edhe me çështjen e imigracionit, me çrast mundësia e përkrahjes nga subjektet e tilla në rastet që kanë të bëjnë me interesat tona të përgjithshme fetare dhe kombëtare do të jetë më e madhe.

Dëm i madh për imazhin dhe të ardhmen e Evropës

Si rezultat i mos gjetjes së formës përfundimtare të organizimit juridiko-politik të Evropës (BE-së), kohëve të fundit nëpër shumë vende Evropiane, po lansohen projekte dhe ide të ndryshme. Jehonë të madhe po marrin projektet që me vete po bartin kryesisht provokime fetare. Gjitha këto më së shumti e pengojnë Evropën dhe BE-në si një projekt që si parim themelorë parasheh, integrimin, të drejtat e njeriut, ushtrimin e lirë të fesë, profesionit e kështu me radhë.
Shembulli i Zvicrës nuk është problem i izoluar i këtij vendi, por i gjithë Evropës dhe botën perëndimore. Me kalimin e referendumit në Zvicër, i njëjti ka gjasa të kërkohet nga forcat që janë kundër imigrimit edhe në vendet tjera, si psh, në Holandë, Danimarkë e gjetiu. Në Francë menjëherë filluan të bëhen anketime në lidhje me çështje të ngjashme ku vërehet disponim i ngjashëm sikur se ai i popullit zviceran, hapa këto që e shpijnë Evropën drejt shkeljes së parimeve dhe akteve të saja bazë, si psh. Deklaratës së përgjithshme të së drejtave të njeriut, Konventën Evropiane për të drejtat e njeriut, e shumë e shumë akte tjera bazë garantojnë të drejtat themelore të njeriut e me këtë edhe të drejtën e ushtrimit të lirë të fesë.
Shpresojmë që këto probleme ndërkomunitare dhe ndërkonfesionale në Evropë të evitohen me akte juridike supranacionale. Sepse krerët e shteteve Evropiane më mirë se ne e dinë disponimin e popujve të Evropës, andaj, veprimet e tilla ku cenohen të drejtat e komunitetit mysliman në Evropë pas vete fshehin, racizëm, ksenofobi, por edhe urrejtje ndërfetare.

A ka fat në fatkeqësi pas përfundimit të këtij referendumi

Për dallim nga rasti i karikaturave për Muhammedin a.s., në Danimarkë ku reagimet ishin të ndara duke u arsyetuar se “liria e të shprehurit nuk kufizohet”, pastaj, ndalesa e shamisë në Francë, kinse si ndalesë për të gjitha simbolet fetare, sepse Franca mbron karakterin sekullarist, në rastin e Zvicrës, të gjitha reagimet e organizatave të ndryshme ndërkombëtare, si dhe organeve kompetente të BE-së ishin të qëndrimit se ky referendum nuk duhej të lejohen ngase njëra nga pyetjet në bazë të cilës duhej të deklarohej popullata e Zvicrës është në kundërshtim me aktet bazë në të cilat është e ndërtuar e drejta pozitive Evropian, ku në shumicën prej tyre nënshkruese është edhe Zvicra. Gëzon fakti se në këtë rast, të gjithë e drejtuan gishtin kah Strasburgu, respektivisht Gjykata Evropiane për të drejtat e njeriut.
Fakt tjetër që na gëzon në këtë fatkeqësi dhe këtë turp të ri të Evropës, është edhe reagimi i moderuar dhe i përmbajtur i myslimanëve, në Zvicër dhe vende tjera të Evropës. Myslimanët në këtë rast dëshmuan nivelin dhe pjekurinë e tyre demokratike dhe civilizuese, duke e shprehur revoltën e tyre në mënyrë paqësore dhe me forma demokratike. Njashtu edhe porositë e faktorëve relevant në botën islame, thërrisnin në përmbajte, ruajtje të gjakftohtësisë dhe veprim me mjete juridike.
Shpresojmë që rezultatet e këtij referendumi të bien sa më shpejt, ose nga Gjykata kushtetuese e Zvicrës, ose nga Gjyqi i Strasburgut, por më së shumti kishim dashur që të bie nga zemrat e banorëve të Zvicrës dhe pjesës më të madhe të Evropës, të cilët fatkeqësisht akoma nuk janë shëruar nga sëmundja e nazizmit dhe ksenofobisë.

(Ky shkrim është botuar në nr. 98 të Revistës VEPRA)