NË SERBI ASGJË TË RE

Shumë bujë dhe hapësirë mediatike iu dha zgjedhjeve në Kishën ortodokse serbe (KOS).
Ky lajm, në mediat maqedonase ishte i një rëndësie të veçantë, duke u radhitur ndër lajmet kryesore të ditës. Mund të supozojmë se problemi që ka kisha maqedonase me (mos)njohjen nga ajo serbe, e bëri të veten. Maqedonasit shpresonin se do të ketë freski në KOS, duke u “lutur” që të fiton “krahu më liberal” (që në realitet nuk ekzistonte fare), me ç’rast do të vinte edhe deri te njohja e Kishës ortodokse maqedonase nga ajo serbe. Përkundër problemit kishtar që kanë maqedonasit me kishën serbe, ne shqiptarët me këtë institucion famëkeq, kemi probleme të natyrës tjetër, fakt ky që kampanjës së zgjedhjes së patriarkut të ri serb, t’i bëjë vend edhe në mediat shqipe.
Shekuj me radhë, ne shqiptarët kemi pasur problemin e ekzistencës në trojet tona etnike, ku në mënyrë të drejtpërdrejtë, në këtë çështje, ka pasur ndikim kisha ortodokse serbe. Konvertime të dhunshme fetare, si dhe terrorizimet e papara ndaj popullatës shqiptare, janë vetëm një fazë në planin e tyre për krijimin e shtetit të tyre të madh. Pastaj, metoda e shumë njohur e spastrimit etnik dhe kulturorë, kanë qenë akte që vazhdimisht janë ndjekur, praktikuar dhe përkrahur nga klerikët ortodoks serb. Për këtë kemi fakte të pamohueshme historike. Në territore të tëra etnike shqiptare, sot nuk vërehet asnjë element i tillë. Gjithçka është zhdukur dhe tjetërsuar. Në vend të tyre janë vendosur koloni nga pjesë të ndryshme të Serbisë, si dhe të njëjtit janë shoqëruar me prona të mëdha dhe të mira tjera materiale, por edhe kisha serbe në çdo qosh. Gjitha këto akte kanë pasur bekimin dhe përkrahjen e këtij institucioni famëkeq.
Mediat serbe e kanë pasur borxh t’i japin hapësirën që ia dhanë këtyre zgjedhjeve. Sepse nga zgjedhjet kishtare në mënyrë (in)direkte varet edhe politika e vet Serbisë, ku shumë mirë dihet se sa është ndikimi i kishës në politikën shtetërore serbe.
Kisha në Serbi llogaritet si frymëzuesi më i madh i shovinizmit dhe nacionalizmit serb. Të gjitha aktet e kryera gjatë dy dekadave të fundit në luftërat e ish Jugosllavisë, që i iniciuan dhe zhvilluan serbët, ishin drejtpërdrejtë të frymëzuara dhe përkrahura nga kjo kishë famëkeqe. Kjo në vete ngërthen edhe përkrahjen e dhënë për gjenocidin, kulturocidin dhe spastrimin etnik të popujve të tërë, si shqiptarëve, boshnjakëve dhe kroatëve. Në shumë raste kemi parë, në mënyrë vizuale kriminelët e dënuar për krime lufte duke u bekuar nga prifti serb, bile edhe duke i lavdëruar për masakrat e kryera mbi popullatat civile të popujve fqinjë, duke i llogaritur si bijtë më të mirë të kombit por edhe si martirë të rënë për mbrojtjen e atdheut. E gjithë kjo është kryer nën patronatin e patriarkut të vdekur Pavle, si njëri nga baballarët e kombit serb. Person ky që ka qenë përkrahësi dhe justifikuesi më i madh i politikës së Millosheviqit dhe radikalëve tjerë serb.
Patriarku i sapo zgjedhur serb Irineji, (që zëvendësoi patriarkun e vdekur Pavle) përkundër pritjeve të disave se do të sjellë freski në KOS, nga deklaratat e tij fillestare, këtë nuk patëm mundësi që ta dëgjojmë. Fjalimi i tij i ndjekur dhe duartrokitur nga kreu i politikës serbe duke u nisur prej kryeministrit, trashëgimtarit të fronit mbretërorë serb, funksionarë dhe personalitete me peshë në jetën politike, ekonomike dhe kulturore serbe, dëshmon edhe më shumë peshën që e ka kisha, por edhe përkrahjen që ia japin këtij institucioni në deklaratat dhe politikën e tyre shoviniste. Fjalimi i parë i Irinejit, ishte se do të kërkojë gjak, prej serbëve për mbrojtjen e “tërësisë territoriale të tokës serbe”, duke kërkuar kthimin e Kosovës nën juridiksionin serb.
I njëjti person, me ide të tilla, u urua nga një numër i konsiderueshëm i shteteve evropiane, por edhe prej atyre të lindjes sllave, duke përfshirë këtu edhe presidentin rus Medvedev, por edhe papën e Romës, Benediktin e 16-të.
Me bindje të plotë them se raste të tilla nuk duhet të kalohen ashtu heshtazi. Duhet reagim i ashpër nga faktori politik shqiptarë por edhe nga ai ndërkombëtarë ndaj pretendimeve të tilla, sepse retorikat e tilla, nuk sjellin qetësi në Ballkan. Nëse Irineji kërkon “viktima dhe sakrifica”, një gjë e tillë nuk guxon të përshëndetet, por duhet të dënohet ashpër.
Pa asnjë mëdyshje them se feja nuk guxon të përdoret për nxitjen e së keqes, sepse në atë rast nuk bëhet fjalë për fe. E kemi shumë të qartë se sa gjak është derdhur, gjatë historisë së njerëzimit, e që akoma derdhet nga konfliktet fetare në pjesë të ndryshme të botës.
A i përket kjo një institucioni që thirret në Zot, apo një udhëheqësi të një institucioni zyrtarë, të thërret për derdhje gjaku dhe sakrificë? Kjo është në kundërshtim me të gjitha konditat njerëzore dhe morale. Kjo del jashtë petkut të fesë dhe religjionit që në esencë thërrasin për paqe, tolerancë dhe mirëkuptim.
Në këtë rast, kisha dashur të bëj një krahasim të vogël. Po të kishte dalë një udhëheqës fetar shqiptar dhe të kishte kërkuar, dëshmorë dhe sakrificë për kthimin e trojeve tona etnike shqiptare, do ta kishim parë reagimin serb, por besa edhe atë ndërkombëtarë. Kushedi sa herë do ta kishin titulluar, si ekstremist, fundamentalist, terrorist,dhe me të gjitha ista-t tjerë.
Kësaj radhe të gjithë u bënë të shurdhët.

Shqiptarët dhe Ballkani në vitin 2010

Vitet nuk po ndalen në Ballkanin e lënur pas dore. Dikur qendër e vendimmarrjes botërore, sot provincë dhe gjithnjë e më lart qendrave të vendimmarrjes botërore. Përveç problemeve të shumta ekonomike, me rritjen e viteve të kaluara, gjithnjë e më shumë rriten edhe problemet ndër-fqinjësore.
Një tokë pjellore që rriti dhe kultivoi çdo kulturë dhe civilizim. Mori elemente të secilës prej tyre dhe se po ta shikosh nga jashtë mund ta definosh si të duash, elemente edhe antike, edhe romake, edhe bizantine, edhe osmane, edhe komuniste, edhe evropiane edhe..., por në realitet po të ndalesh ta analizosh, do ta shohësh se në të nuk ka asgjë prej asnjërës prej tyre, gjithçka gjysmake, gjithçka me tendencë eksploatimi dhe shkatërrimi nga kulturat pasardhëse, me përjashtime shumë të rralla, ku hasim mbijetesë të frymave të ndryshme kulturore dhe civilizuese.
Ndonëse kemi shumë studiues që shohin dhe dallojnë një kulturë ballkanike dhe civilizim ballkanik, por edhe më të shumtë janë ata që nuk arrijnë të gjejnë asnjë pikë të përbashkët midis shumicës së popujve dhe shteteve ballkanike. Kemi një Greqi, që llogarit veten si patron i antikitetit, si diçka të shenjtë për ta, dhe se çdo kush që mundohet të prek diçka në të i “shpallet luftë”, këtë më së miri e ndjeu Maqedonia, me rastin e shprehjes së vullnetit për identifikim të vetes me periudhën antike. Kemi një numër të madh të shqiptarëve gjithashtu si popull i lashtë dhe vendas në këto troje, ku as për nga kombi, as për nga origjina, as për nga gjuha e feja nuk ka të përbashkët me fqinjët e vet gadishullorë. Pastaj një numër të madh të fqinjëve sllavë, të cilët përkundër origjinës së përbashkët, sot janë shtete të ndara, me gjuhë relativisht të ndryshme, me kisha të ndryshme, por edhe me mospajtime të shumta mes vete. Gjithashtu në studimet për Ballkanin, asnjëherë nuk guxojmë t’i lëmë jashtë turqit (dikur osmanlinj), popull ky i cili për afër 6 shekuj qeverisi me këtë gadishull, duke lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e tij.
Në këtë mixtum composum, hasim gjithçka dhe asgjë! Të gjithë këta popuj i bashkon ëndrra e përbashkët e të qenurit në Evropën e Bashkuar, projekt ky që dekadave të fundit është bërë opsesion i këtyre vendeve. Edhe pse disa prej vendeve Ballkanike jetojnë këtë ëndërr, por fati i të qenurit, njëkohësisht edhe në Evropë edhe në Ballkan, disi po ua mjegullon sytë, saqë problemet e bartura nga ballkanizmi nuk po i le të jetojnë të qetë ëndrrën evropiane. Si rastet e korrupsionit, ksenofobisë, por edhe problemet tjera ekonomike dhe sociale.
Vitin 2010 po e fillojmë me shumë probleme dhe me shumë sfida dhe shpresa. Si shqiptarë ndonëse të shpërndarë gati në të gjitha shtetet Ballkanike, vitin 2010 e kemi vit vendimtarë, sikur edhe gjithë vitet e kaluara. Sepse, për ne çdo vit është vendimtarë. Kështu do të jetë deri në realizimin e qind për qind të problemeve të pazgjidhura kombëtare.
Shpresojmë në një Shqipëri më të fortë ekonomikisht, më stabile politikisht dhe më aktive ndërkombëtarisht. Besojmë se investimet e shumta sidomos në infrastrukturë do t’i jap një pamje më serioze atdheut tonë. Por përkundër kësaj, çarjet e shumta pozitë opozitë mund të reflektohen si problem serioz në procesin e kandidimit për në BE. Sepse, mungesa e dialogut politik di shumë herë të bëhet shkas për kritika gjatë këtij procesi. Por, mos të harrojmë se deri tash Shqipëria ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në promovimin e pavarësisë së Kosovës. Këtë rol duhet ta luaj gjithnjë e më shumë edhe në vitin që vjen, sidomos në Organizatën e Konferencës Islamike, ku Shqipëria është anëtare. Gjithashtu shpresojmë që ky vit t’ia hap dyert Shqipërisë, sikur Kosovës dhe Bosnjës, për lëvizje të lirë të qytetarëve të tyre për në shtetet e BE-së.
Gjithashtu edhe Kosova, si shteti i dytë shqiptarë në Ballkan, sivjet, feston 2 vjetorin e shpalljes së pavarësisë së saj. Kosova është bërë vatër e stabilitetit, duke qenë shembull për shumë shtete në për rreth se si duhet të ndërtohet një shtet modern shumetnik, edhe pse shqiptarët përbëjnë mbi 90% të popullatës. Minoriteti serb, gëzon hiç më pak të drejta se vet shqiptarët në Kosovë, besa në disa raste janë edhe “pozitivisht të diskriminuar”. Shpresojmë në politikë më aktive të diplomacisë kosovare, sidomos në planin e njohjeve. Një unifikim midis faktorëve politikë kosovarë në planin e politikës së jashtme, me qëllim të funksionimit si një zë i vetëm dhe më i fortë. Unë akoma jam i mendimit se diplomacia kosovare më tepër duhet të angazhohet për njohje të reja, sidomos në vendet islame, të cilat fatkeqësisht ishin të lëna pas dore, por në të njëjtën kohë, edhe në vendet e BE-së që akoma nuk e kanë njohur dhe të marrim hapin së bashku me vendet tjera fqinje të cilat akoma nuk e kanë realizuar procesin e integrimeve euro-atlantike. Them që t’i qasemi më seriozisht kësaj çështje, sepse përvoja e kyçjes së vendeve Ballkanike në EU ndaras, ka sjell mjaftë probleme, si shembulli i Greqisë me Maqedoninë, pastaj i Sllovenisë me Kroacinë e kështu me radhë. Prandaj e kemi parasysh se çka do të ndodhte po të kyçej Serbia në BE para Kosovës,.
Në Maqedoni është e njëjta këngë! Qeveria aktuale, është kah e shpie shtetin drejt një rruge pa shteg. Tentativat për ndërrimin e identitetit, respektivisht thirrjet gjithnjë e më të shpeshta për origjinën antike të maqedonasve të sotëm, nxitën reagim të ashpër tek fqiu jugor, duke e bllokuar me veto anëtarësimin në NATO, por edhe pengesë e drejtpërdrejt për marrjen e datës për bisedime me BE-në. Problem tjetër është edhe marrëdhëniet ndëretnike, kryesisht në mosdisponimin e partisë maqedonase në pushtet për realizimin e Marrëveshjes së Ohrit, por edhe shkeljen direkte të të drejtave të shqiptarëve në të gjitha aspektet e mundshme. Përkundër pushtetit thuajse absolut që e gëzon kjo parti, ndihmues i madh i këtij diskriminimi është, edhe faktori politik shqiptarë, që as nuk po di, por as që po mundet t’i prezantojë dhe të luftojë për avancimin dhe mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve. Kjo ka sjellë deri te humbja e besimit të popullatës shqiptare në përfaqësuesit politik, gjë që u pa me rastin e zgjedhjeve të fundit (parlamentare) ku dalja e shqiptarëve në këto zgjedhje ishte shumë e ulët. Viti 2010 për Maqedoninë është të jesh a të mos jesh! Mendoj se nëse Maqedonia nuk gjen zgjidhje për çështjen e emrit me Greqinë, do të ketë krizë të brendshme politike me ç’rast nuk përjashtohet edhe mundësia e zgjedhjeve të parakohshme. Shpresojmë në ngritje të vetëdijes politike e shqiptarëve në RM duke faktorizuar politikën shqiptare në këtë vend kompleks.
Nuk duhet harruar, edhe shqiptarët e Luginës së Preshevës, apo thënë siç po dëshirojmë t’u themi shqiptarët e Kosovës Lindore. Ndoshta, pozita e tyre është më e vështirë, por edhe në këtë pjesë etnike shqiptare, duhet një qasje më serioze e faktorit politik shqiptarë. Përkundër shpërnguljeve të shumta që bëhen drejt Kosovës (e tash edhe drejt Evropës, duke e pasur parasysh se shqiptarët e kësaj ane, mund ta shfrytëzojnë beneficionin e lëvizjes pa viza drejt vendeve të zonës Shengen), duhet të zhvillohet një politikë edhe nga faktorët vendas, por edhe ata të Kosovës dhe Shqipërisë për qëndrimin e shqiptarëve në këto troje. Përfundimisht jemi të bindur se shqiptarëve të kësaj ane nuk ju duhen tetë apo më tepër parti politike. Më tepër se kurrë duhet të ekzistojnë uniteti dhe prezantimi i interesave të shqiptarëve si në aspektin kombëtarë ashtu edhe në atë fetarë. Duhet një zë dhe një synim i përbashkët! E njëjta vlen edhe për vëllezërit tonë në Mal të Zi, të cilët mendoj se janë mirë duke i menaxhuar interesat e tyre kombëtare dhe fetare, në këtë shtet relativisht të ri të Ballkanit, i cili shumë seriozisht është duke e ndjekur ëndrrën evropiane.
Pas gjithë kësaj, në këtë kolizion interesash dhe konfliktesh, Ballkani edhe gjatë kohë do të mbetet kafshatë e dëshiruar për të gjitha forcat aktuale. Këtu janë kryqëzuar dhe kryqëzohen shtizat e të gjitha fuqive dhe superfuqive të mëdha. Nuk mohohet fakti i interesit amerikan në këtë rajon. Sidomos pas bazës së Bond Still-it në Kosovë, pastaj “Ambasadës” në Shkup, por edhe ndikimit ushtarak me prezencën në Kosovë dhe vendet tjera të rajonit. Pastaj edhe ai rus, kryesisht nëpërmjet investimeve të shumta në Serbi dhe Mal të Zi, mundohet të jetë aktiv edhe në aspektin diplomatik në Ballkan. Viteve të fundit, mjaft aktive është e diplomacia turke, e udhëhequr nga shkolla e Davutogllusë duke tentuar rikthimin e ndikimit turk, nëpërmjet ruajtjes dhe kultivimit të frymës osmane nëpër vendet Ballkanike.
Edhe përkundër gjithë kësaj ne shpresojmë që ky vit të jetë një vit i përfitimeve tona, i përmirësimit të standardit tonë jetësorë, por edhe i avancimit të të drejtave dhe lirive tona dhe prezantimit sa më të mirë të imazhit tonë para botës.

Diskriminimi digjital

Më kujtohet televizori i parë në shtëpinë time, me ekran të madh, bardh e zi, prodhim i atëhershëm jugosllav. Ishte ndër më të mirët që ekzistonin te ne. Gjithë ditën na e shpërlante trupin programi i RTV Shkupit të atëhershëm (tash RTV Maqedonas). Kanali i parë ishte si zakonisht 100% maqedonisht. Në kanalin e dytë kishte diku një orë e gjysmë program në gjuhën shqipe, që ofronte për popullatën shqiptare redaksia e kësaj shtëpie informative. Pastaj na këputke pagesa mujore, nëse nuk e paguan, vinit dhe i vënin “blomb” televizorit. Televizionin e Prishtinës rrallë kush e zinte, ata që kishin antena më të mira, por edhe ata që ishin më afër kufirit më Kosovën. Ishin këta të privilegjuarit.
Përkundër moshës së re, më kujtohet kur prezantueset e lajmeve në gjuhën shqipe në TV Shkupin e atëhershëm gjatë dhënies së lajmeve lexonin: “Sot në Skopje (Shkup) ishte për vizitë...”, “Në qytetin e Debarit (Dibrës) sot u bë...”, “Në Kiçevë (Kërçovë), moti ishte...”, “Në fshatin Çerkezko Sello (Çerkez), u bë kjo e kjo”. Pas një kohe, këto toponime filluan të lexohen në gjuhën shqipe, sikur edhe fjalët tjera që prezantoheshin në lajme, apo programet tjera radio televizive. Ishte një gëzim i madh, së paku lajmet kishin një artikulim më të mirë në aspektin gjuhësorë, nëse hiç më tepër.
Kaloi ajo kohë e dhimbshme. Kaloi koha e bardh e zi(së) kur një muaj më parë e pritnin të luante një film i mirë, apo një program cilësorë.
Një kohë ishin në modë antenat satelitore, që kushtonin me mijëra marka të atëhershme dhe nuk kishe çka të shikoje, ose Turqinë ose Gjermaninë. Së paku hapën dritaren e botës me ngjyra.
Erdhi pluralizmi, u hapën edhe media të tëra në gjuhën shqipe. Sot falë Zotit nuk kemi një problem të tillë. Ndoshta pak me kualitetin jemi mbrapa, por edhe këtë do ta tejkalojmë. Sa për informim kemi edhe ne disa “superbrend-e” tona mediatike, me të cilat po ju tregojmë të tjerëve se nuk jemi gjenetikisht të paaftë.
U mundësuan edhe TV kablovike, e tash edhe ato digjitale. Përkundër një numri madh të kanaleve që mund t’i ndjekim me antenë të thjeshtë, të parezitueshme janë bërë ofertat kablovike të kompanive që në shumicën e qyteteve të Maqedonisë ushtrojnë monopol. Ta marrim si shembull ne si qytetarë të Kumanovës, nëse duam që t’i përcjellim disa programe të Kosovës dhe Shqipërisë duhet ta lidhim TV ofertën kablovike të Cabeltel-it e cila përkundër një numri të konsiderueshëm të programeve në gjuhën shqipe na ofron edhe dhjetëra kanale serbe dhe bullgare. Na “kënaqën” me muzikë dhe videoklipe gati se pornografike. Ndoshta kjo ofertë do të ishte ndryshe sikur të kishte një operator tjetër, në këtë rast kompani shqiptare, që neve si shqiptarë do të na ofronte me tepër programe në gjuhën shqipe. Mirëpo biznesmenët tanë nuk kanë kohë për biznese të tilla. Zakonisht në këtë aspekt kopjohen kolegët, nëse dikush hap një biznes, pas një kohe të shkurtër do të kesh edhe dhjetëra apo qindra biznese të tillë, e pastaj për asnjërin nuk ka punë. Mungon kreativiteti, rroftë kopjimi. Për disa biznese që zhvillohen në Maqedoni, ne shqiptarët, akoma nuk kemi idenë se si zhvillohen. Fatkeqësisht!
Por edhe përkundër kësaj mangësive, kjo ofertë është “lule” në krahasim me ofertën digjitale të cilët po na e ofron teknologjia aktuale.
Dy operatorët telefonik, “T-home” dhe “One”, dolën me ofertat e tyre edhe për programe digjitale. Pa dyshim se me të sofistikuarat në tregun tonë, duke ofruar mundësi të shumta dhe programe me cilësi të lartë fotografie.
Në ofertën e tyre të prezantuar edhe në internet, por edhe pas drejtimin tonë deri te këta operatorë, se sa programe në gjuhën shqipe janë në ofertën e tyre, në të parin T-home, në ofertën e tyre Max TV prej 80 kanaleve, kemi vetëm Tv Alsat-M dhe TVM 2 dhe TV Era, pastaj edhe dy programe lokale ( TV Koha në rajonin e Tetovës dhe TV Hana në rajonin e Kumanovës), kurse për kontraktuesit shqiptarë nëse duan ata mund t’u bashkëngjitet në paketën e tyre edhe 3 programe tjera (Vizion plus dhe Alsat-i i Shqipërisë si dhe RTV 21 nga Kosova, plus edhe TVD në gjuhën turke për qytetarët turq).
Kurse operatori tjetër “One”, nëpërmjet ofertës së saj BOOM TV, përveç Alsat-M, Tv Era dhe MTV 2, nuk ka asnjë tjetër program shqip
Më të vërtetë kjo që po ndodh nuk është në rregull. Ne përveç se po diskriminohemi nga institucionet shtetërore, kanë filluar të njëjtën të na e bëjnë edhe këta privat. Sikur nuk dinë se shqiptarët janë konsumatorë të rregull të shërbimeve të tyre telefonike dhe internetit. Po të shikohet proporcionalisht, ndoshta edhe ua tejkalojnë bashkëqytetarëve tjerë të RM-së. Nëse pak do të kishin pasur shpirt biznesi dhe shpirt real, do të kishin qenë transparent edhe në sferën e ofertës televizive. Besoj se mundësitë e tyre teknologjike ua lejojnë një gjë të tillë. Nevojitet vetëm vullneti për t’u ofruar edhe qytetarëve shqiptarë programe në gjuhën e tyre.
Edhe pse fillimisht kërkova të funksionojë ndërgjegjja e tyre dhe filozofia e tregut të lirë ekonomik, me qëllim që t’u dalin në shërbim të gjithë konsumatorëve të vet në mënyrën sa më të mirë të mundshme, prapë se prapë nga realiteti që ekziston, shihet se punët që lihen në ndërgjegje, zakonisht dinë mos të jenë funksionale, andaj, kërkoj që kjo punë të analizohet mirë nga institucionet kompetente, por edhe nga faktori jonë politik (nëse akoma mund t’i themi faktor) të ngritin zërin, sepse një gjë e tillë nuk duhet toleruar.

MINARET, ZVICRA DHE MYSLIMANËT

Zvicra, njihet si shtet neutral që aplikon demokracinë e drejtpërdrejtë, që, dmth njeh referendumin si formë të zakonshme për marrjen e vendimeve demokratike. Është një konfederatë kushtetuese, preambula e së cilës fillon me “Në emër të Zotit të Plotëfuqishëm”, pastaj edhe me marrëdhënie jo qartë të ndara në mes të kishës dhe shtetit, duke e lënë këtë si çështje të hapur kantonale .
Më 29 nëntor të këtij viti Zvicra doli në referendum në nivel federal. Në këtë referendum ishin të parapara tri pyetje për të cilat duhet të vendosnin qytetarët e këtij vendi. Dy prej këtyre kaluan, kurse njëra ra. Prej atyre që kaluan ishte edhe pjesa më e diskutueshme e këtij referendumi, ajo e ndalesës për ndërtim të minareve në xhamitë e myslimanëve. Ky referendum ishte i iniciuar nga një grup i vogël qytetarësh dhe i përkrahur vetëm nga një parti djathtiste, Partia popullore e Zvicrës (SVP), parti kjo që ishte bartëse kryesore e kampanjës për kalimin e referendumit, me qëllim të ndaljes së “islamizimit” të Zvicrës . Sipas rezultateve zyrtare 57,5%, votuan pro, propozimit për ndalimin e minareve , ndërsa në nivel kantonal, vetëm katër prej njëzet e gjashtë kantoneve votuan kundër këtij propozimi (respektivisht 3 ½ , duke e ditur se kantoni Bâle-Ville, posedon vetëm gjysëm vote ).
Sipas deklaratave të zyrtarëve që ishin përkrahës të referendumit qëllimi i inicimit të këtij referendumi nuk ishte vetëm ndalimi i ndërtimit të minareve, por edhe vënia e një vije të kuqe për të drejtën e sheriatit dhe islamit politik që në njëfarë mënyre ka filluar të jetohet (lideri i grupit iniciues Walter Wobmann prej partisë SVP, në këtë shtet evropian.
Qeveria e Zvicrës, shumica e partive politike, bile edhe kishat si dhe bashkësia e biznesit në Zvicër ishin kundër daljes në referendum. Rasti tjetër plotësues ishte se të gjitha anketat paraprake flitnin për një dështim të këtij referendumi, duke u bazuar në faktin se i cenon të drejtat dhe liritë elementare të njeriut, konkretisht, të drejtën e ushtrimit të lirë të besimit.
Me këtë hap, shumica e analistëve deklarojnë se ky referendum do të kontribuojë në rritjen e ekstremizmit në Zvicër, por edhe dëmtimin e imazhit të Zvicrës në botë, sidomos në vendet myslimane, por në masë të madhe edhe dëmtimin e ekonomisë së Zvicrës fakt ky që vërtetohet me disa iniciativa të filluara për bojkotim të produkteve zvicerane, si tërheqjen e parave nga bankat e Zvicrës e kështu me radhë.
Edhe pse në Zvicër deri më tani nuk ka pasur probleme ndërfetare, sipas shumicës së analistëve shkak kryesor i kalimit të këtij referendumi janë imamët radikal, çështja e femrës myslimane, kryesisht të drejtat e femrës dhe veshja e saj (ferexheja). Po ashtu edhe kampanja shumë e nxehtë që zhvillua nga bartësit e këtij referendumi, duke paraqitur minaret si raketa të zeza që mbijnë mbi flamurin e Zvicrës, por edhe një femër të mbuluar me ferexhe të zezë, që vërtetë ishte një provokim i rëndë, hap ky që u dënua si akt racist nga organizatat joqeveritare dhe bashkësia ndërkombëtare.

Myslimanët në Zvicër

Në Zvicër, momentalisht jetojnë diku mbi 400000 myslimanë. Kryesisht vijnë nga vendet e Ballkanit (pjesa më e madhe e tyre shqiptarë më së shumti nga Kosova, Maqedonia dhe Lugina e Preshevës, por edhe turq e boshnjak). Në Zvicër, ekzistojnë mbi 200 faltore myslimane, ku vetëm katër prej tyre janë xhami me minare. Kryesisht këto faltore të myslimanëve janë larg vendeve të urbane, konkretisht, në zonat industriale, nëpër fabrika të lëshuara, nëpër bodrume të ndryshme e kështu me radhë.
Sa i përket integrimit të myslimanëve në shoqërinë zvicerane, kemi një shkallë të ulët të integrimit (nëse flasim për integrim me vlera islame). Edhe përkundër imamëve të shumtë dhe goxha të përgatitur në aspektin fetarë, një numër shumë i vogël prej tyre njeh mirë gjuhën e vendit dhe është i aftë t’i prezantojë, respektivisht t’i mbrojë tezat dhe qëndrimet islame veta në publikë (si pasojë e mos njohjes së gjuhës). Përveç kësaj shkak tjetër i rëndësishëm është edhe mungesa e një institucioni të fuqishëm që do t’i përfaqësonte interesat e myslimanëve në nivel shtetërorë. Zakonisht bashkësitë myslimane janë të ndara në aspekt nacional, kështu që kemi bashkësi islame të shqiptarëve, turqve, bosnjakëve, arabëve, pastaj, bashkësitë shqiptare ndahen në ato të Kosovës, shqiptarëve të Maqedonisë e të luginës së Preshevës. Akoma në katastrofale se edhe këto ndarje shkojnë edhe me nënndarje tjera në nivel lokal, si për shembull, xhamia e prishtinasve, tetovarëve, kumanovarve, mëhallës së epërme e mëhallës së poshtme. Krejt këto me interesa të cektë dhe të dëmshëm. Pas krejt kësaj, shumica hoxhallarëve që shërbejnë në Zvicër, gjatë kampanjës së referendumit, janë marrur me organizimin e haxhit, respektivisht me çështjet materiale të këtij obligimi fetarë.
Përveç këtyre faktorëve hasim edhe frikën që ekziston në këtë vend, se në rast të ngritjes së zërit për reagim, apo kërkim të ndonjë drejte të caktuar, mund të vie edhe të përzënia nga Zvicra, pasi se pjesa e madhe, diku mbi 80% të popullatës myslimane nuk kanë shtetësi por vetëm status të rezidentit në Konfederatën e Zvicrës.
Myslimanët në Zvicër më parë organizoheshin nëpër klube, tash më tepër organizohen nëpër xhamitë lokale, pa mos ekzistuar ndonjë organizatë serioze joqeveritare, që do ta ngriste zërin e myslimanëve nëpërmjet sektorit civil. Kjo duhet të jetë një mësim për bashkëfetarët tanë në Zvicër, sepse në një vend demokratik siç është Zvicra, zëri i sektorit civil, ka goxha peshë të madhe. Andaj, duhet një angazhim më i madh dhe pjesëmarrje më aktive në sektorin civil duke u bërë pjesë përbërës e këtij sektori me peshë. Gjithashtu edhe kyçje të drejtpërdrejtë dhe përkrahje aktive të partive politike të cilat kanë qëndrim më liberal në lidhje me fenë por edhe me çështjen e imigracionit, me çrast mundësia e përkrahjes nga subjektet e tilla në rastet që kanë të bëjnë me interesat tona të përgjithshme fetare dhe kombëtare do të jetë më e madhe.

Dëm i madh për imazhin dhe të ardhmen e Evropës

Si rezultat i mos gjetjes së formës përfundimtare të organizimit juridiko-politik të Evropës (BE-së), kohëve të fundit nëpër shumë vende Evropiane, po lansohen projekte dhe ide të ndryshme. Jehonë të madhe po marrin projektet që me vete po bartin kryesisht provokime fetare. Gjitha këto më së shumti e pengojnë Evropën dhe BE-në si një projekt që si parim themelorë parasheh, integrimin, të drejtat e njeriut, ushtrimin e lirë të fesë, profesionit e kështu me radhë.
Shembulli i Zvicrës nuk është problem i izoluar i këtij vendi, por i gjithë Evropës dhe botën perëndimore. Me kalimin e referendumit në Zvicër, i njëjti ka gjasa të kërkohet nga forcat që janë kundër imigrimit edhe në vendet tjera, si psh, në Holandë, Danimarkë e gjetiu. Në Francë menjëherë filluan të bëhen anketime në lidhje me çështje të ngjashme ku vërehet disponim i ngjashëm sikur se ai i popullit zviceran, hapa këto që e shpijnë Evropën drejt shkeljes së parimeve dhe akteve të saja bazë, si psh. Deklaratës së përgjithshme të së drejtave të njeriut, Konventën Evropiane për të drejtat e njeriut, e shumë e shumë akte tjera bazë garantojnë të drejtat themelore të njeriut e me këtë edhe të drejtën e ushtrimit të lirë të fesë.
Shpresojmë që këto probleme ndërkomunitare dhe ndërkonfesionale në Evropë të evitohen me akte juridike supranacionale. Sepse krerët e shteteve Evropiane më mirë se ne e dinë disponimin e popujve të Evropës, andaj, veprimet e tilla ku cenohen të drejtat e komunitetit mysliman në Evropë pas vete fshehin, racizëm, ksenofobi, por edhe urrejtje ndërfetare.

A ka fat në fatkeqësi pas përfundimit të këtij referendumi

Për dallim nga rasti i karikaturave për Muhammedin a.s., në Danimarkë ku reagimet ishin të ndara duke u arsyetuar se “liria e të shprehurit nuk kufizohet”, pastaj, ndalesa e shamisë në Francë, kinse si ndalesë për të gjitha simbolet fetare, sepse Franca mbron karakterin sekullarist, në rastin e Zvicrës, të gjitha reagimet e organizatave të ndryshme ndërkombëtare, si dhe organeve kompetente të BE-së ishin të qëndrimit se ky referendum nuk duhej të lejohen ngase njëra nga pyetjet në bazë të cilës duhej të deklarohej popullata e Zvicrës është në kundërshtim me aktet bazë në të cilat është e ndërtuar e drejta pozitive Evropian, ku në shumicën prej tyre nënshkruese është edhe Zvicra. Gëzon fakti se në këtë rast, të gjithë e drejtuan gishtin kah Strasburgu, respektivisht Gjykata Evropiane për të drejtat e njeriut.
Fakt tjetër që na gëzon në këtë fatkeqësi dhe këtë turp të ri të Evropës, është edhe reagimi i moderuar dhe i përmbajtur i myslimanëve, në Zvicër dhe vende tjera të Evropës. Myslimanët në këtë rast dëshmuan nivelin dhe pjekurinë e tyre demokratike dhe civilizuese, duke e shprehur revoltën e tyre në mënyrë paqësore dhe me forma demokratike. Njashtu edhe porositë e faktorëve relevant në botën islame, thërrisnin në përmbajte, ruajtje të gjakftohtësisë dhe veprim me mjete juridike.
Shpresojmë që rezultatet e këtij referendumi të bien sa më shpejt, ose nga Gjykata kushtetuese e Zvicrës, ose nga Gjyqi i Strasburgut, por më së shumti kishim dashur që të bie nga zemrat e banorëve të Zvicrës dhe pjesës më të madhe të Evropës, të cilët fatkeqësisht akoma nuk janë shëruar nga sëmundja e nazizmit dhe ksenofobisë.

(Ky shkrim është botuar në nr. 98 të Revistës VEPRA)