„Smuggling of migrants and trafficking in human beings as
increasing criminal acts –statistics and analyze of imprisoned persons in the
penal-corrective institutions in the Republic of Macedonia”
Changes
happening around the world and especially with braking apart of the big
federations and states, as well as it were in the different regions, led to
increasing of the number of migrants and the persons who transfer the borders
illegally. These illegal activities induced changes of the criminal codes of
many countries in the world. In the Republic of Macedonia, as transit country
in the trafficking of migrants, several amendments to the Criminal Code were
made with aim to sanction these criminal activities which progress rapidly.
This article presents statistical data and researches for the persons
imprisoned for the criminal acts of trafficking of human beings, smuggling of
migrants, organizing of a group and urging for commitment of the crimes trafficking
of human beings, trafficking of juveniles and smuggling of migrants,
trafficking of juveniles and misuse of the visa-free regime with the
member-countries of the European Union
and the Schengen Agreement, stipulated in the articles 418-a, 418-b,
418-c, 418-d and 418-e of the Criminal Code.
The
data will be presented according to the period of sentence, nationality,
citizenship, the prison where serving the sentence, period in prison on serving
the sentence and similar.
______________________________________________________________________
“Fshehja
e migrantëve dhe tregtia me njerëz si vepra penale në rritje – statistika dhe
analiza për personat që vuajnë dënimin me burg në Institucionet
Penalo-përmirësuese në Republikën e Maqedonisë”
Tregtia
me njerëz dhe fshehja e migrantëve janë ndër veprat penale me përhapje më të
madhe në botë. Këto vepra janë të sanksionuara nëpër Kodet penale të thuajse të
gjitha vendeve të botës dhe bien në kategorinë e veprave penale kundër nderit
dhe të drejtës ndërkombëtare.
Dekadave të
fundit, sidomos pas rënies së shteteve të mëdha të bllokut të lindjes, por edhe
vatrave të krizës nëpër rajone të ndryshme të botës, në masë të madhe u rrit
edhe kriminaliteti i tregtisë me njerëz dhe fshehjes së migrantëve.
Nisma
fillestare për rregullimin penalo-juridik të kësaj çështje ishte Konventa e
Organizatës së Kombeve të Bashkuara kundër Krimit të Organizuar, respektivisht
me sjelljen e Protokolli për Parandalimin, Shtypjen dhe Ndëshkimin e Trafikimit
të Personave, veçanërisht Grave dhe Fëmijëve, që ishte një plotësim i kësaj
Konvente,
me të cilin u arrit një konsnezus ndërkombëtar për përkufizimin e trafikimit të
personave dhe fshehjes së migrantëve. Ky protokol hyri në fuqi më 25 dhjetor
2003.
Krimet
e trafikimit të qenieve njerëzove dhe fshehjes së migranëtve kanë marrë përmasa
masive nëpër vende të ndryshme të botës dhe me përqindje të madhe rritet numri
i personave të dënuar në bazë të këtyre veprave penal. E gjithë kjo arrihet duke e pasur parasysh
levërdinë përfituese që vjen nga kjo vepër joligjore.
Respektivisht, sipas OKB-së, (UNODC - Uyra e OKB-së për Drogë dhe Krime), trafikimi
me qenie njezërore dhe migrantë është burimi i tretë më i madh sa i përket të
ardhurave, menjëherë pas krimit të organizuar për drogë dhe trafikim me armë.
Sipas
Protokollit në fjalë, fsheja e migrantëve definohet si “prokurimi në drejtim të
marrjes së drejtpërdrejtë ose të tërthortë të përfitmit financiar ose të mirave
tjera materijale nga hyjra ilegale e një personi në një shtet në të cilin shtet
i njëjti person nuk është shtetas apo rezident”.
Format e kryerjes si dhe dallimi mes trafikimit me qenie
njerëzore dhe fshehjes së migrantëve
Edhe
përkundër shtrëngimit të dënimeve për këto vepra penale, numri i personave të
akuzuar për këto vepra është gjithnjë e në rritje. Akoma me mijëra migrantë i
ekpozohen kushteve dhe rreziqeve të paimagjinueshme dhe kërcënojnë integritetin
e kufijve ndërkombtëar.
Veç
kësaj, numër i madh i kësaj katagorie njerëzish pa vetëdije bien pre e krimit
të organizuar që mashtrojnë njerëzit për t'i dërguar në vendet e ëndrrave për
shuma të majme parash. Këta përjetojmë edhe fatkeqësi të ndryshme nëpër udhëtime
të rrezikshme me mjete jo adekuate, por edhe dënime të rënda me burg, për
thyerjen e të drejtës ndërkombëtare.
Edhe
pse kanë shumë ngjashmëri dhe shpesh hasen së bashku, fshehja e migratëve ka
dallime nga trafikimi me qeniet njerëzore, pasi se fshehja e migrantëve është
vepër që mundëson futjen e personave pa dokumente adekuate në shtetet përkatëse
për përfitime materijale, kurse nga ana tjetër, trafikimi me qenie njerëzore ka
për qëllim eksploatimin, shpeshherë edhe detyrimin me forcë në punë të ndryshme
apo prostitucion. Veç kësaj në rastin e fshehjes së migrantëve, burimi i
profitit vie si provizion që merret prej shërbimit që bëhet për tejkalimin e
paligjshëm të kufijve, kurse te trafikimi me qeniet njerëzore qëllimi është te
eksploatimi i personit.
Distinkcioni
mes këtyre veprave mund të bëhet gjithashtu edhe nga aspekti i qasjes së “viktimës”.
Në rastin e migrantëve, personat vullnetarisht pajtohen që të hyjnë në shtet
ilegalisht, kurse në rastin e trafikimit, trafikantët përdorin forcën për
eksploatim. Për dallim nga trafikimi, fshehja e migrantëve nuk përmban elemente
të eksploatimit, detyrim apo thyerje të të drejtave të njeriut, por kjo nuk do
të thotë se migrantët nuk janë pjesë e abuzimit para, gjatë apo pas
“rrugëtimit” të tyre. Këto dy vepra shpeshherë edhe janë të lidhura mes vete,
apo kryhen së bashku, por edhe gjithashtu janë të shoqëruara edhe me vepra
tjera si falsifikim dokumentesht, korrupcion, shpërlarje të parave, dhe forma
të tjera të thyerjes së sistemit të sundimit të së drejtës.
Tregtia me njerëz dhe fshehja e
migrantëve sipas Kodit Penal të Republikës së Maqedonisë (Gazeta Zyrtare e RM-së (nr. 37/96, 80/99, 4/2002,
43/2003, 19/2004, 60/2006, 73/2006, 7/2008, 139/2008, 114/2009, 51/2011,
135/2011, 185/2011, 142/2012, 166/2012, 55/2013, 82/2013, 14/2014, 27/2014,
28/2014, 115/2014 dhe 132/2014)
Në
Republikën e Maqedonisë, këto vepra penale janë të parapara në Kodin penal, ku
si rezultat i kësaj janë realizuar disa ndryshime në këtë Kod, me qëllim të
plotësimit të aspektit juridik të kësaj problematike. Në Kodin bazë të sjellë
në vitin 1996, ishte e paraparë vetëm vepra penale e “Lidhjes së raportit
robërues dhe transport të personave në raportin robërues” (neni 418),
ku parashihen dënim për persona që
thyejnë rregullat e të drejtës ndërkombtëare, duke vënë në raport robi dikë apo
duke mbajtur në pozitë të tillë, duke blerë, shitur apo duke ia dorëzuar dikujt
me ndërmjetësim në blerje, shitje apo dorëzim të këtij personi ose duke nxitur
tjetrin që ta shes lirinë e tij ose lirinë e personit që e mbanë apo
përkujdeset për të. Dënime ishim paraparë edhe për personat që bartin, apo
transportojnë persona të tillë.
Si
rezultat i nevojës, por edhe kërkesës ndërkombëtare për precizimin të mëtejshëm
por edhe përfshirjen më të gjërë edhe të veprave që kryhen me trafikimin e
qenieve njerëzore apo fshehjen e migrantëve në ndryshimet dhe plotësimet e
ardhshme u sanksionuan edhe disa vepra penale si “Tregtia me njerëz”,
“Fshehja e migrantëve”,
“Organizimi i grupit dhe nxitja e kryerjes së verpave tregti me njerëz me
persona minorenë dhe fshehje të migrantëve”,
“Tregtia me fëmijë” dhe së fundit
“Keqpërdorimi i regjimit pa viza me vendet e Bashkimit Evropian dhe
Marrëveshjes së Shengenit”.
Viteve
të fundit, në Republikën e Maqedonisë, gati se çdo ditë nëpër media lexojmë,
dëgjojmë apo shohim për arrestime të reja të personave që akuzohen për kryerjen
e këtyre veprave penale. Si rezultat i kësaj lindi edhe ideja e kryerjes së një
analize të detajuar duke përpunuar të dhënat nga institucionet penalo
përmirësuese të Republikës së Maqedonisë për personat e dënuar për vepra penale
në bazë të neneve 418, 418-a, 418-b, 418-v, 418-g dhe 418-d të Kodit Penal të
Republikës së Maqedonisë.
Analiza statistikore të
personave që vuajnë dëminin me burg në Institucionet Penalo-Përmirësuese (IPP)
të Maqedonisë të dënuar për veprat penale të neneve 418, 418-a, 418-b, 418-v,
418-g dhe 418-d
Organizimi
dhe funksionimi i institucionet penalo përmirësuese të Republikës së
Maqedonisë, ku vuajnë dënimin me burg personat për vepra penale sipas këtyre
neneve, janë të rregulluar sipas Ligjit
për ekzekutimin e sanksioneve.
Në nenin 19 të këtij ligji janë paraparë këto institucione penalo përmirësuese
(IPP): IIP – Idrizovë, IIP në Shtip, IIP në Strugë, Burgu në Manastir, Burgu në
Gjevgjeli, Burgu në Kumanovë (me njësi të hapur në Kriva Pallankë), Burgu i
Ohrit, Burgu i Prilepit, Burgu i Shkupit, Burgu i Strumicës dhe Burgu i
Tetovës.
Në
vijim do të paraqesim situatën reale në burgjet e RM-së sa i përket numrit të
përgjithshëm të personave të burgosur dhe numrin e personave që vuajnë dënimin
sipas këtyre neneve të KP, pastaj, përqindja e tyre sipas aspektit etnik, sipas
shtetësisë, shpërndarjes nëpër IPP, kohës së dënimit, neneve përkatëse e kështu
me radhë.
Në
bazë të analizave të bëra,
në periudhën prej datës 1 deri më 15 nëntor të vitit 2014 nëpër IPP të
Republikës së Maqedonisë dënimin me burg e vuajnë 2563 persona.
Sa i përket shpërndarjes nëpër IPP, numri më i madh i tyre janë të vendosur në
IPP të Idrizovës ku dënimin me burg e vujanë mbi 60% të numrit të përgjithshëm
të të burgosurve. Në vijim edhe figurativisht do të paraqesim situatën nëpër
burgjet e RM-së.
Figura 1 –
Shpërndarja e të burgosurve nëpër IPP të RM-së sipas përqindjes
Figura 2 –
Shpërndarja e të burgosurve nëpër IPP të RM-së numerikisht
Prej
numrit të përgjithshëm të të burgosurve 2564, persona të dënuar në bazë të neneve 418, 418-a, 418-b, 418-v,
418-g dhe 418-d janë gjithsej 144 sosh, që në përqindje i bie 5,61% nga numri i
përgjithshëm i personave të dënuar, kurse numri më i madh i tyre janë të
vendosur në burgun e Idrizovës. Ky numër edhe pse në shikim të parë duket i
vogël, po që se kihet parasysh periudha e dënimit, respektivisht periudha kur
iu është shqiptuar dënimi me burg, do të kuptohet hovi i madh që po merr kjo
vepër penale në Republikën e Maqedonisë.
Figura 3: Shpërndarja e të dënuarve në bazë
të neneve 418,a,b,v,d, g sipas IPP
Figura
4 – Perosna të dënuar sipas kohës së fillimit të vuajtjes së dënimit – treguar
sipas përqindjes
Figura
5 – Persona të dënuar sipas kohës së fillimit të vuajtjes së dënimit – treguar
sipas përqindjes
Në
bazë të figurave të paraqitura më lart shihet se 49% të personave apo 71 të
burgosur që janë duke e vuajtur dënimin për veprat penale të cekuara më lart
janë dënuar vitin 2014, një vit më parë ishin 34 persona apo 24%, vitin 2012,
ishin dënuar 15 persona (10%) që shihet të ketë një trend rritës prej afër 50%.
Në
bazë të aspektit etnik, duke e pasur parasysh strukturën e popullsisë së
Republikës së Maqedonisë në bazë të regjistrimit të fundit të vitit 2002,
(64,2% maqedonas,
25,2% shqiptarë, 3,9% turq, 2,7% romë, 1,8% serb dhe 2,2% të tjerë), përqindjen
më të madhe të burgosurve e bëjnë qytetarët e përkatësisë rome ku dënimin me
burg për këto vepra e vuajnë gjithsej 34 romë, apo 24% nga të burgosurit për
këto vepra penale, ndërsa numerikisht me numër më të madh janë shqiptarët,
përkatësisht 37 të burgosur shqiptarë. Ndërsa sa i përket shtetësisë, mbi 93%
të të burgsurve janë shtetas të Maqedonisë, në mesin e të tjerëve ka edhe të
shtetësisë së Serbisë, Shqiptarisë, Pakistanit, Afganistanit, Palestinës e
kështu me radhë.
Figura
6- Persona që vuajnë dënimin me burg për vepra penale sipas neneve të cekuara
më lartë sipas përkatësisë etnike (treguar sipas përqindjes)
Figura
7- Persona që vuajnë dënimin me burg për vepra penale sipas neneve të cekuara
më lartë sipas përkatësisë etnike (treguar numerikisht).
Sa
i përket, dënimit të shqiptuar, kjo është varësisht faktorëve të ndryshëm si
karakterizimit të veprës, nenit përkatës e kështu me radhë. Dënimi maksimal një
personi që vuan dënimin me burg e që ka ndërlidhje me veprat e neneve përkatëse
është 14 vite, kurse dënimi më i vogël është gjashtë muaj.
Në
bazë të neneve, më së shumti të dënuar kemi sipas nenit 418-b, “Fshehje të
migrantëve”, gjithsej sipas kësaj vepre janë dënuar 85 persona apo 52% të të
dënuarve. Këtu duhet ta kemi parasysh faktin se, disa prej të dënuarve kanë
marrë dënime në bazë të dy apo më shumë neneve.
Figura
8- Persona që vuajnë dënimin me burg për vepra penale sipas neneve (treguar
sipas përqindjes)
Figura
9- Persona që vuajnë dënimin me burg për vepra penale sipas neneve (treguar
numerikisht)
Përfundim
Në
bazë të rezultateve të treguara, por edhe sipas parashikimeve veprat e tilla
penale pritet të kenë treng rritës, respektivisht parashihet rritje të numrit
të personave të dënuar për vepra të tilla penale. Thjeshtë thënë, qytetarët e
Republikës së Maqedonisë edhe pse janë të informuar për dënimet e rënda që i
presin, shumat e majme materijale që sigurohen nga këto vepra joligjore, janë
shkaktarët kryesorë që i nxisin për të ndërmarrë rreziqe të tilla. Faktor tjetër
që ndikon relativisht shumë në rritjen e këtyre veprave penale është gjendja
socio-ekonomike e qytetarëve të Maqedonisë, ku shihet se për vepra të tilla më
së shumti kapen qytetarët me gjendje të dobët finansiare, pastaj edhe ata me
nivel të ulët të arsimimit.
Edhe
përkundër kësaj, organet kompetente duhet të ndërmarrin fushata të ndryshme
edukative dhe informuese për vetëdijësimin e qytetarëve si dhe mbrojtjen e tyre
nga rënia pre e këtyre fenomeneve.
Si
mjet efikas për parandalimin e këtyre veprave mund të llogaritet edhe kontrolli
më adekuat i kufijve, por edhe efikasiteti më i madh policisë, sidomos nëpër
zonat kufitare që janë potenciale për hyrjen e migrantëve të paligjshëm në
Republikën e Maqedonisë me qëllim që mos të lejohet që kategoritë e tilla të
njerëzve të bien në kontakt me qytetarët e vendit. Poashtu, e rëndësisë
vendimtare është edhe bashkëpunimi mes vendeve të rajonit, sidomos nëse kemi të
bëjmë me fenomenin e krimit të organizuar.
Закон за изменување и дополнување на Кривичниот Законик (Сл. Весник на Р. Mакедонија, бр.135
од 03.10.2011)
